بی خوابی و اختلالات خواب فقط مختص بزرگسالان نیست و گاهی کودکان نیز دچار بی خوابی میشوند. با این تفاوت که میتواند سبب آسیب جدی به روند رشدشان شود. بی خوابی در کودکان با بیدار شدنهای مکرر و سخت به خواب رفتن، خودش را نشان میدهد. بسیاری از والدین در این مواقع کودک را به پیش پزشک اطفال میبرند و درمان موثری را دریافت نمیکنند. به این خاطر است که بیشتر مواقع بی خوابی کودکان دلیل روانی دارد و به جسم مرتبط نیست. برای مثال تنشهای روانی، نگرانی، استرس، ترس و اضطراب در کودکان سبب بروز مشکلات خواب در کودک میشود. نیاز به خواب در کودکان با بزرگسالان متفاوت میباشد و در هر سنی باید مطابق آن رعایت شود.
تعریف بی خوابی در کودکان و ضرورت خواب کافی
کودکانی که برای مدتی طولانی به سختی خوابشان میبرد و در طول خواب چنیدن بار بیدار میشوند، همچنین در طول روز به علت خستگی، کسلی، ضعف و خواب آلودگی از عملکردهای روزانه خود باز میمانند دچار اختلال بی خوابی هستند. متخصصان بی خوابی را به دو نوع کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم کردهاند:
بی خوابی کوتاه مدت: چند روز و در نهایت چند هفته طول میکشد که میتواند از عوارض دارو یا بیماری باشد.
بی خوابی بلند مدت: حداقل به مدت یک ماه و 3 بار در هفته اتفاق میافتد و ناشی از مشکلات روانی مانند: افسردگی، اضطراب، ترس یا مشکلات پزشکی است.
کودکان برای رشد طبیعی و ترشح هورمونهای لازم، به خواب کافی در طول شبانه روز احتیاج دارند. زمانی که این چرخه به هر دلیلی دچار مشکل شود، روند طبیعی رشد کودک نیز مختل میشود. خواب کافی به کسب انرژی برای فعالیتهای روزانه کودک کمک میکند. همچنین در طول شب که محل استراحت اعضای خانواده میباشد اگر کودک این نظم را با بیخوابی بهم بزند، مشکلات متعدد دیگری را برای خانواده رقم میزند. در صورت نداشتن خواب مناسب، کودک تمرکز خود را از دست میدهد و از فعالیتهای درسی عقب میماند.
دلایل بروز بی خوابی در کودکان
بی خوابی و بد خوابی در کودکان میتواند دلایل متعددی را به همراه داشته باشد که در ادامه به آن میپردازیم:
- محیط نامناسب
- تغذیه ناسالم
- دیر خوابیدن و زمان نامناسب
- مصرف کافئین
- انسداد تنفس
- استرس
- اضطراب
- افسردگی
- سندورم پای بی قرار
- عادتهای نادرست خوابیدن
- آسم
- اگزما و خارش های پوستی
- اختلالات توسعه عصبی مانند اوتیسم، سندرم آسپرگر و عقب ماندگی ذهنی
- عوارض جانبی داروها مانند ضدافسردگی، ضدتشنج، درمان بیش فعالی
عوامل محیطی از دلایل شایع بی خوابی در کودکان
محیطی که از آرامش به دور باشد برای خوابیدن مناسب نیست. زمانی که سعی دارید کودک را در محیطی، پر نور و پر سر صدا یا در دمای نامناسب بخوابانید باید بدخوابی فرزندتان را هم تحمل کنید. بسیاری از کودکان تحت تاثیر الگوی نامنظم و نادرست خانواده هستند. برای مثال بیدار بودن تمامی اعضا تا دیر وقت، استفاده مداوم از تلویزیون، بازیهای کامپیوتری، موبایل، تغذیه نامناسب و… . فرزندی که در این شرایط به دنیا آمده است، سبک غلط زندگی را به طور انتسابی و اکتسابی دارا میشود.
اضطراب و استرس
کودکان نیز مانند بزرگسالان اضطراب و استرس را تجربه میکند. حتی گاهی به دلیل ناتوانی در بیان احساسات خود، بیشتر یک فرد بالغ، آسیب میبینند. سعی کنید تنشهای خانوادگی و مشکلات را از فرزندان دورنگه دارید و درمورد نگرانیهای کودک از او سوال کنید.
تغذیه نامناسب
مصرف کافیئن، نوشابه، مواد انرژی زا، فست فود، شکلات و شکر برای کودکان مناسب نمیباشند و صدمات جسمانی را به همراه دارد. کودکان از بعدظهر به بعد نباید از این مواد غذایی استفاده کنند. رژیم غذایی سالم، استفاده از لبنیات، میوه و نخوردن شام در دیر وقت، کمک بزرگی به داشتن یک خواب با کیفیت میکند.
عوارض برخی از داروها
هر دارویی میتواند عوارضی را به همراه داشته باشد. داروهای درمان بیش فعالی، افسردگی، ضد انعقاد خون، کورتیکواستروئیدها میتواند عوارض بی خوابی کودکان را به همراه داشته باشد.
اختلالات و بیماریها
دردهای رشدی، گرفتگی عضلات، دل درد، سوزش، خارش پوست، آسم، تنگی نفس، الرژی، تیروئید، آپنه خواب، سندروم پای بیقرار، اختلالات عصبی، اوتیسم، ترس و.. میتوانند از علت بی خوابی کودکان به شمار روند.
راهکارهای درمانی بی خوابی کودک
محل خواب کودک
محلی مناسب و ثابت را برای خواب او انتخاب کنید. سعی کنید تا زمانی که خوابش میبرد در کنارش باشید، کودک را نوازش کنید، برایش داستان بگویید تا با احساس امنیت به خواب رود.
فعالیت کافی
با داشتن تحرک کافی، جسم خسته میشود و شب راحتتر میخوابد.
توافق بر سر ساعت خواب
با کودک سر یک ساعت مشخص به توافق برسید و بعد از آن ساعت اجازه انجام هیچ کاری به جز خوابیدن را ندارد.
در زمانی که قصد خواب دارد به رختخواب برود
دقیقا در زمانی که خواب آلود است باید به جای خوابش برود. از بازی و سرگرمی در محل خواب خودداری کنید.
صلاح الگو و سبک زندگی
اگر خودتان سبک زندگی ناسالمی دارید اول از همه شرایط خودتان را اصلاح کنید، چراکه فرزندان از شما الگو برداری میکنند.
ورزش کردن
کودک به طور منظم یک رشته ورزشی را در پی بگیرد و به فعالیتهای جسمانی و تحرک بیشتر روی آورد.
تکنیک آرام سازی
ریلکسیشن و تمرین تنفسهای شکمی به ایجاد آرامش و رفع استرس کمک بزرگی میکند. پس آن را حتما جدی بگیرید.
کمک از مشاوره کودک
مشاوره کودک با بررسی و ریشه یابی علل روانی این مسئله به کودک و خانوادهاش در جهت بهبود مشکلات و رفع اختلالات روانی کمک موثری میکند.
استفاده از داروهای خواب آور
با مراجعه به پزشک و در صورت نیاز میتوانید از دارو درمانی استفاده کنید.
سخن آخر
بی خوابی و بد خوابی از اختلالات خواب محسوب میشوند که کودکان را نیز درگیر خود میکند. عوامل متعددی مانند شرایط محیطی، جسمی و روانی در بروز اختلال بی خوابی در کودک موثر هستند. این اختلال در روند طبیعی زندگی میتواند مشکلات زیادی را برای کودک و خانوادهاش ایجاد کند. همچنین ادامه دار شدن این بی خوابی ها به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب جدی وارد میکند. همچنین درمان نشدن بی خوابی کودکان جدای صدمه به روند رشد او، میتواند باعث بروز اختلالات رفتاری در کودکان و لجبازی در کودکان شود. چراکه خواب مناسب و کافی برای کودک در حال رشد بسیار اهمیت دارد. هورمونهای لازم برای رشد و سلامتی در خواب ترشح میشود و کودک در صورت دریافت نکردن این هورمونها با مشکلات متعددی روبه رو میشود.
