تست طرحواره + معرفی و کابرد آن
طرحواره‌ها کهن الگوهایی هستند که از کودکی در ما شکل گرفته‌اند. به زبان ساده‌تر بخواهیم بگوییم، طرحواره قالبی است که ما به واسطه آن محیط اطرافمان را می‌بینیم، بر اساس آن تصمیم می‌گیریم، انتخاب می‌کنیم و رفتاری را به دیگران نشان می‌دهیم. طرحواره‌ها که با نام تله‌های شخصیتی یا تله‌های زندگی نیز شناخته می‌شوند اولین بار توسط یانگ که ابداع کننده رویکرد طرحواره درمانی بود مطرح شد. او تست طرحواره را طراحی کرد که در آن ۱۸ طرحواره ناسازگار را ارزیابی میکند.
یانگ معتقد بود طرحواره های ناسازگار اولیه به خاطر تجارب منفی در کودکی شکل میگیرند و بر روی شیوه تفکر، احساس، رفتار، روابط صمیمانه، ارتباط خود با دیگران و محیط اثر می‌گذارد و تا زمانیکه این طرحواره ها درمان نشود این رفتار ادامه دارد. همه می‌دانیم برای داشتن یک درمان موفق ابتدا باید تشخیصی درست داده شود. تست طرحواره به ما در راه رسیدن به یک تشخیص درست کمک میکند.
تست طرحواره در چه زمینه هایی کاربرد دارد؟
- روانشناسان در زمینه‌های زیر از تست طرحواره کمک میگیرند:
- در مشاوره فردی برای خودشناسی و شناخت الگوهای ناکارآمد در زندگی
- در مشاوره پیش از ازدواج برای آشنایی با طرحواره های ناسازگار هر دو زوج
- مشاوره شغلی
- مشاوره تحصیلی
- پژوهشات علمی
طرحواره‌ها چگونه بر اختلالات روانی اثر گذار هستند؟
با اطمینان می‌توان گفت بسیاری از ناکامی‌ها، شکست‌ها، رفتارهای نادرست، حال بد و ناتوانی‌های ما از طرحواره‌های ناسازگارمان نشأت می‌گیرد. همچنین طرحواره‌ها در حفظ و تداوم بسیاری از اختلالات روانی نقش موثری دارند. برخی از این اختلالات عبارتند از:
- اختلالات شخصیت
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی
- اختلالات خوردن
انواع طرحواره و سبکهای مقابله‌ای
به طورکلی ۱۸ طرحواره داریم که در پنج حوزه قرار می‌گیرد در ادامه به صورت مختصر برایتان قرار می‌دهیم. همچنین برای هر طرحواره 3 سبک مقابله‌ای مطرح است. افراد در مقابل طرحواره‌های خود ممکن است سه روش را به کار بگیرند، روش تسلیم فرار و یا جبران افراطی.
در روش تسلیم، شخص، تسلیم طرحواره خود می‌شود و همیشه مطابق با آن رفتار میکند. اگر از کودکی مظلوم و قربانی بوده است هم اکنون هم همین شرایط را دارد. اگر مورد بی‌توجهی قرار گرفته است اکنون نیز کارهایی انجام می‌دهد که باعث بی توجهی دیگران می‌شود. روش فرار و اجتناب زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تلاش میکند از موقعیت‌هایی که آن طرحواره را فعال میکند، دوری کند. برای مثال به خاطر ترس از مسخره شدن وارد جمع نمی‌شود و از موقعیت فرار میکند.
در مقابل روش دیگری وجود دارد که به اسم جبران افراطی شناخته می‌شود. در این شرایط فرد دقیقاً برعکس موقعیتی که دارد عمل میکند. او به گونه‌ای به طرحواره خود حمله میکند. برای مثال اگر در کودکی مورد ظلم واقع شده است اکنون دیگران را اذیت میکند یا اگر مورد بی توجهی قرار گرفته است اکنون به هر روشی که شده نظر دیگران را نسبت به خود جلب میکند.
حوزه اول: بریدگی و طرد
طرحواره رهاشدگی-بی ثباتی
افرادی که دارای طرحواره رهاشدگی می‌باشند، دائماً این احساس را دارند که دیگران آنها را ترک خواهند کرد. این طرحواره عموماً زمانی ایجاد می شود که والدین به نیازهای اولیه فرزند خود در ابتدای زندگی توجهی نمی‌کنند. این افراد بر این باورند که در رابطه طرف مقابل‌شان آنها را رها میکند و در نهایت تنها می‌مانند.
سبکهای مقابله ای طرحواره رهاشدگی:
- تسلیم: سعی میکند دوستان و یا همسر خود را از میان افراد غیر قابل دسترس انتخاب کند.
- فرار: به خاطر ترس از رها شدن اصلاً وارد رابطه نمی‌شود.
- جبران افراطی: از آنجایی که می‌ترسد رها شود بر طرف مقابل خود مسلط می‌شود و خیلی او را کنترل می کند تا مبادا رهایش کند.
طرحواره بی اعتمادی-بد رفتاری
این افراد دچار تله بی اعتمادی می‌شوند به گونه ای که به هیچکس اعتماد ندارند و بر این باورند که دیگران برای آنها نقشه کشیده‌اند. آنها معمولاً انتظار دارند از طرف دیگران مورد آسیب، انتقاد و تحقیر واقع شود.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره بی اعتمادی:
- تسلیم: به دنبال همسری غیر قابل اعتماد می‌روند.
- فرار: به خاطر نداشتن اعتماد به دیگران به مردم نزدیک نمی‌شوند و رابطه صمیمانه را تجربه نمی‌کنند.
- جبران افراطی: از دیگران سوء استفاده می‌کنند.
طرحواره محرومیت هیجانی
این افراد با کمبود محبت عدم همدلی و محرومیت از حمایت رو به رو هستند. آنها در روابط عاطفی و کاری جذب افراد بی عاطفه می‌شوند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره محرومیت هیجانی
- تسلیم: جذب افراد بی عاطفه و سرد می‌شوند که به آنها اهمیتی نمی‌دهد.
- فرار: به کار زیاد روی می آورند تا از درد بی مهری و عدم همدلی فرار کنند.
- جبران افراطی: به هر طریقی که شده می‌خواهند نظر دیگران را جلب کنند و به همین دلیل به دنبال انجام کاری برای دیگران هستند و همچنین به خاطر عدم برآورده شدن نیازهای عاطفی خود به اطرافیان شکایت می کند
طرحواره نقص و شرم
افرادی که طرحواره نقص و شرم دارند احساس می‌کنند که بی ارزش، بی اعتبار، حقیر و دارای نقص اساسی در جنبه‌های مختلف شخصیت‌شان هستند. آنها بر این باورند که بدرد جامعه خود نمی‌خورند. معمولاً خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و نسبت به انتقاد بسیار حساس هستند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره نقص و شرم
- تسلیم: دوستان و یا همسری پیدا می‌کنند که همیشه آنها را سرزنش کند.
- فرار: به خاطر ترس از تحقیر از احساسات خود با دیگران صحبت نمی‌کنند.
- جبران افراطی: سعی می‌کنند موفقیت‌های دیگران را کوچک جلوه دهند و نسبت به همه، رفتاری انتقادانه داشته باشند.
طرحواره انزوای اجتماعی بیگانگی
این افراد معتقد هستند که به هیچ گروهی تعلق ندارند و باید منزوی و گوشه گیر باشند. همچنین افرادی که احساس می‌کنند خاص و متفاوت از دیگران هستند ممکن است این طرحواره در آنها شکل بگیرد.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره انزوای اجتماعی
- تسلیم: در گروه‌ها و اجتماع شرکت نمی‌کنند.
- فرار: از جمع‌ها دوری می‌کنند.
- جبران افراطی: با اینکه احساس تعلق به گروه خاصی ندارند اما برای وارد شدن به آن گروه نقش بازی می‌کنند.
حوزه دوم:خودگردانی و عملکرد مختل
طرحواره وابستگی-بی‌کفایتی
افراد با طرحواره وابستگی نمی‌توانند مسئولیت‌های روزمره خود را به خوبی انجام دهند. آنها برای انجام هر کاری به شدت نیاز به یک راهنما و فردی کمک کننده دارند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره وابستگی
- تسلیم: به دنبال پارتنر، همسر و یا دوستی می‌روند که بسیار کمک کننده باشد.
- فرار: آنها تصمیمات خود را به تعویق می‌اندازند تا مسئولیت‌های مهم را بر عهده نگیرند.
- جبران افراطی: وانمود می‌کنند که نیاز به هیچ شخص دیگری ندارند.
طرحواره آسیب پذیری
افراد با طرحواره آسیب پذیری همواره در انتظار این هستند که اتفاقی وحشتناک برایشان رخ دهد. آنها دائم ترس از این موضوع دارند که مشکلی برای سلامتیشان پیش می‌آید یا دچار شکست مالی می‌شوند.
سبکهای طرحواره آسیب پذیری
- تسلیم: همیشه نگران اتفاقات بد هستند.
- فرار: از هر موقعیتی ناشناخته فرار می‌کنند تا گرفتار اتفاقات ناخوشایند نشوند.
- جبران افراطی: رفتارهای خطرناک از خود بروز می‌دهند تا به صورت افراطی شجاع به نظر برسند.
طرحواره خویشتن تحول نیافته
این افراد بر این باورند که هیچ هویت جداگانه‌ای از دیگران ندارند. آنها احساس می‌کنند بدون حمایت مستمر دیگران نمی‌توانند عملکرد خوبی داشته باشند. احساس بی کفایتی بی‌هدفی در آنها نمایان است.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره خویشتن تحول نیافته
- تسلیم: از افراد مهم زندگی خود تقلید می‌کنند.
- فرار: اگر کسی به آنها بگوید که مستقل باش از او کناره گیری می‌کنند.
- جبران افراطی: به گونه افراطی خود را مستقل نشان می‌دهند و حتی برای کارهای سخت هم درخواست کمک نمی‌کنند.
طرحواره شکست
افرادی که دارای طرحواره شکست هستند همواره بر این باورند که در زمینه‌های مختلف شکست خواهند خورد و احساس بی کفایتی می‌کنند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره شکست
- تسلیم: اصلا خود را قبول ندارند.
- فرار: به دنبال هدف و برنامه ریزی نمی‌روند.
- جبران افراطی: پیشرفت و موفقیت اطرافیان را بی ارزش جلوه می‌دهند. همیشه تلاش می‌کنند کارها را بی نقص به پایان برسانند اما چون در این زمینه دچار شکست می‌شوند اضطراب فراوانی را تحمل میکند.
حوزه سوم: محدودیتهای مختل
طرحواره استحقاق بزرگ منشی
این افراد همیشه بر این باورند که حق با آنها است و اگر چیزی را بخواهند و دیگران انجام ندهند عصبانی شده و قهر میکند. این افراد توجهی به خواسته‌های دیگران ندارند و خودشان را برتر از دیگران می‌دانند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره بزرگ منشی
- تسلیم: به نیازهای همسر و یا افراد مهم زندگی توجهی نمی کنند.
- فرار: در موقعیت‌هایی که نتوانند خود را برتر نشان دهند فرار میکند.
- جبران افراطی: در ظاهر به صورت افراطی کارهای خیرخواهانه انجام می‌دهند تا نشان دهند به فکر دیگران هستند.
طرحواره خویشتن داری ناکافی-خود انضباطی ناکارآمد
افراد با طرحواره خویشتن داری ناکافی نمی‌توانند بدون وجود مشکل کارهای خود را انجام دهند. عموماً به دیگران آسیب می‌رساند. نمی توانند بر احساسات خود مدیریت داشته باشند. آنها تحمل این ناکارآمدی‌ها را ندارند به همین دلیل بسیار آشفته و پریشان می‌شوند و هدف را زود رها میکند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره خود انضباطی ناکارآمد
- تسلیم: نمی توانند هیجانات خود را کنترل کنند.
- فرار: مسئولیت کارها را به عهده نمی‌گیرند یا به آنها توجهی ندارند. این موضوع باعث می‌شود از کار اخراج شوند یا توسط اطرافیان طرد شوند.
- جبران افراطی: به صورت افراطی سعی در حل مشکلات خود دارند. همچنین تمایل دارند به صورت فشرده تمامی کارهای خود را به انجام برسانند تا از این احساس رهایی پیدا کنند.
حوزه چهارم: هدایت شدن توسط دیگران-جهت مندی
طرحواره اطاعت
این افراد بر این باورند که احساسات و نظرات آنها ارزش بالایی ندارد و به همین دلیل خود را در کنترل دیگران احساس می‌کنند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره اطاعت
- تسلیم: آنها مطیع دیگران هستند و در زمان بروز مشکل حساسیت بالایی از خود نشان می‌دهند.
- فرار: از موقعیت‌هایی که مجبور به اطاعت از دیگران می‌شوند فرار می‌کنند.
- جبران افراطی: سرکشی، لجبازی، نافرمانی، مخالفت از رایج ترین اشکال جبران افراطی طرحواره اطاعت است.
طرحواره ایثار گری افراطی
افراد ایثارگری افراطی به صورت داوطلبانه به دنبال برطرف کردن نیازهای دیگران هستند حتی اگر خودشان نادیده گرفته شود. آنها خواسته‌های اطرافیان را بر خواسته‌های خودشان اولویت می دانند. دلیل عمره این رفتار پیشگیری از هر نوع ناراحتی و درد در دیگران است. آنها احساس گناه ناشی از خودخواه بودن دارند. این افراد خود و خانواده شان را فدای دوستان و اطرافیان می‌کنند. اگر کسی چیزی بخواهد نمی‌توانند نه بگویند. در خیلی از موارد علیرغم میل باطنی و با خشم درون این کار را انجام می‌دهند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره ایثار گری افراطی
- تسلیم: برای دیگران بیش از حد ایثارگری می‌کنند.
- فرار: برای جلوگیری از قربانی شدن از ارتباط با دیگران دوری می‌کنند.
- جبران افراطی: ممکن است به حالتی از افسردگی یا پرخاشگری برسند که چرا دیگران قدر کارهای آنها را نمی‌دانند و تصمیم بگیرند برای هیچ کس هیچ کاری انجام ندهند.
طرحواره تایید جویی-جلب توجه
این افراد همواره به دنبال گرفتن تایید از جانب دیگران هستند آنها برای کسب تجربه ذهنی ایمن از خود به صورت افراطی به دنبال جلب توجه هستند. تجربه ذهنی این افراد از اعتماد به نفس، به واکنش دیگران بستگی دارد. آنها به صورت اغراق آمیز به دنبال احترام و توجه از اطرافیان خود هستند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره جلب توجه
- تسلیم به هر قیمتی در پی جلب توجه دیگران را شکستند و برای آن هر کاری انجام می دهند
- فرار زمانی که می بینند کسی مورد توجه دیگران است حسادت کرده و از او دوری میکند
- جبران افراطی: زمانی که کسی کار مورد پسند انجام می‌دهد سعی میکند ارزش کار او را پایین آورده و آن را کوچک بشمارد.
حوزه پنجم: گوش به زنگی بیش از حد و بازداری
طرحواره منفی گرایی و بدبینی
افراد با طرحواره منفی گرایی تمامی جنبه‌های مثبت زندگی را کوچک شمرده و تمرکز آنها بر روی جنبه‌های منفی زندگی مانند: از دست دادن، گناه، مرگ، خیانت، تعارض و .. است. آنها همواره از حوادث کوچک بزرگترین فاجعه ها را می سازند.
سبکهای مقابله‌ای طرحواره جلب توجه
- تسلیم: هر اتفاق مثبت را نادیده میگیرند. تمامی ویژگی‌های خوب را کنار می‌گذارند و به یک نکته منفی توجه می‌کنند.
- فرار: از آنجایی که امیدی به بهبود ندارند بر این باورند که مشکلات هیچ وقت به پایان نمی‌رسد.
- جبران افراطی: در مقابل بعضی از افراد از واقعیت دور می‌شوند و مثبت نگر خیالی می‌شوند.
طرحواره بازداری هیجانی
این افراد از بروز خشم، از تکانه‌های مثبت، از نیازهای شخصی، از بیان آسیب پذیری، بازداری می‌کنند و تاکید افراطی بر عقلانیت دارند همچنین هیجانات خود را سرکوب می‌کنند.
سبکهای مقابله‌ای بازداری هیجانی
- تسلیم: احساسات را بی ارزش جلوه می دهند و تاکید بر استدلال و منطق دارند.
- فرار: در موقعیت‌هایی که نیاز به هیجان داشته باشد شرکت نمی‌کنند و افراد هیجان مدار را بی منطق می‌دانند.
- جبران افراطی: به صورت اغراق آمیزهیجانات خود را نشان می‌دهند. حتی ممکن است تحت تأثیر مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی این امر را انجام دهند.
طرحواره معیارهای سرسختانه-کمال گرایی منفی-عیب جویی افراطی
این افراد بر این باورند باید تمامی تلاش خود را انجام دهند تا بتوانند به بهترین حالت ممکن برسند. آنها بسیار سخت گیرند و همیشه منتظرند تا به اهداف بزرگ خود برسند و سپس تفریح کنند. این افراد هیچ وقت از خود رضایت کامل ندارند، چرا که همیشه به دنبال بی نقص انجام دادن تمامی کارها هستند در غیر این صورت آن را بی ارزش می دانند.
سبک های مقابله ای طرحواره ملاک های سختگیرانه
- تسلیم: از خودشان انتظار بسیاری دارند و تلاش می‌کنند کارها را بدون نقص و در بهترین نحو ممکن انجام دهند.
- فرار: کارها را به تعویق می‌اندازند و یا زمانی که ببینند کاری مطابق میلشان پیش نمی‌رود آن را رها می‌کنند.
- جبران افراطی: از همه اهداف خود دست می‌کشند و به کارهای خیلی سطحی روی می‌آورند.
طرحواره تنبیه
افراد با داشتن طرحواره تنبیه معتقد هستند زمانی که فرد خطایی را انجام می‌دهد باید شدیداً تنبیه شود و در مقابل افرادی که استانداردها را رعایت نمی‌کنند، بی تحمل، خشمگین، پرخاشگر و تنبیه کننده می‌شوند. این افراد دیگران و حتی خودشان را بسیار سخت می‌بخشند.
تست طرحواره در مشاوره پیش از ازدواج چه کمکی به ما میکند؟
بنیانگذاران رویکرد طرحواره درمانی بر این باورند ما با طرحواره‌هایمان جذب دیگران می‌شویم. طرحواره‌هایمان است که سبب می‌شود ما جذب افراد قدرتمند، پرهیجان، بی‌عاطفه، منطقی، احساسی، ضعیف، ترسو و.. شویم. طرحواره تعیین میکند که ما با دیگران چگونه برخورد کنیم و شخصیت ما را شکل داده است. به همین دلیل در مشاوره پیش از ازدواج مهم است طرحواره‌های فعال ناسازگار اولیه در هر دو فرد شناسایی و درمان شود.
جمع بندی
تست طرحواره یکی از تست‌های معتبر از رویکرد طرحواره درمانی می‌باشد که بنیانگذار آن جفری یانگ بوده است. این تست کاربردهای بسیاری دارد و از روایی و پایایی بالایی نیز برخوردار است. مرکز مشاوره شکرانه با داشتن پرسشنامه ۹۰ سوالی طرحواره یانگ فرم کوتاه ۳، تمامی ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه را مورد سنجش قرار می‌دهد که یک ابزار اندازه گیری مناسب در این زمینه به شمار می‌رود. این پرسشنامه در یک طیف مقیاس لیکرت ۶ درجه ای از “کاملا در مورد من غلط است” با امتیاز ۱ تا “کاملا من را توصیف میکند” با امتیاز ۶ تنظیم و تدوین شده است. اجرا و تفسیر این پرسشنامه نیز مانند تمامی تست‌های تخصصی روانشناسی باید توسط یک متخصص یا روان سنج انجام شود.
تست‌های روانشناسی دیگر:
