پرخاشگری نوجوانان
دوران نوجوانی از مراحل حساس رشد محسوب می‌شود که همه آن را با بلوغ جسمی و روانی می‌شناسند. حساسیت بلوغ نوجوانان از آنجایی مشخص می‌شود که با تغییرات بزرگی در جسم همراه هست. پرخاشگری یکی از چالش‌های پیش رو نوجوانان است که به دلایل زیادی در این سن بروز می‌کند. تغییرهورمون‌ها از نظر جسمانی و سبک فرزند پروری از نظر محیطی تاثیر بسزایی در بروز پرخاشگری نوجوان دارد. این مسئله یکی از دغدغه‌های اصلی والدین به شمار می‌رود.
عصبانیت و پرخاشگری تا حدودی می‌تواند در این سن طبیعی باشد اما اگر بیشتر از حد نرمال پیش رود، آسیب جدی را به همراه دارد. توصیه ما به همه والدین این است که از دلایل، راهکارها و نحوه برخورد با این مسئله آگاهی پیدا کنند و در صورت نیاز به مشاوره نوجوان مراجعه کنند. شکل‌گیری رفتارهای منفی در این سن بحرانی، می‌تواند عواقب بزرگی در بزرگسالی به دنبال داشته باشد.
خشم و پرخاشگری در دوران بلوغ
خشم و پرخاشگری از احساسات طبیعی هستند که در همه افراد وجود دارد. خشم احساسی درونی و پرخاشگری نمود بیرونی دارد. تفاوت خشم و پرخاشگری در این است که خشم همیشه با پرخاشگری همراه نیست. افراد بعد از ناکامی، حالات هیجانی، برانگیختگی، شرایط نامناسب یا در زمان رویارویی با مشکلات می‌توانند خشم را تجربه کنند. اما در سن نوجوانی که فرد در شرایط حساسی قرار دارد بیشتر نمایان می‌شود. او دوران کودکی را پشت سرگذاشته است و با چالش‌های جدیدی مواجهه می‌شود در این حالت پذیرش مسئولیت و تغییر نقش برای او سخت می‌باشد. از همین رو در برخی مواقع دست به پرخاش میزند.
دلایل پرخاشگری در نوجوانان
برای کنترل و کاهش پرخاشگری در ابتدا باید علل آن را ریشه یابی کرد در ادامه به برخی از دلایل شایع آن می‌‌پردازیم:
- عوامل ارثی و ژنتیکی
- شروع فعالیت هورمون‌های جنسی
- استفاده از دخانیات
- استفاده از الکل و مواد مخدر
- رفتارهای پرخاشگرانه قبلی
- قربانی آزار جنسی وعاطفی
- محیط آشفته منزل
- در معرض خشونت در اجتماع
- اختلالات رفتاری نوجوانان
- الگوبرداری از بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون
- آسب مغزی
- آزارهای کلامی
- رفتار نامناسب اطرافیان
- تحت فشار بیش از اندازه بودن
- بی‌توجهی به علایق و دیدگاه او
- تنبیه فیزیکی
- برخورد نامناسب
- تجاوز به حقوق نوجوان
- مجبور کردن او به انجام کاری
- کنترل‌های بیش از حد والدین
- رابطه ناسالم والدین
- اضطراب نوجوانان
- افسردگی در نوجوانان
ویژگی‌هایی که مسبب بروز پرخاشگری در نوجوانان می‌شود
ویژگی جسمانی: تغییرات هورمونی، بهم ریختن سیستم بدن، افزایش احساس خستگی و درد عضلانی، بروز صفات اولیه و ثانویه جنسی، ناهماهنگی حرکات و عدم تمرکز سبب بروز خشم می‌شود.
ویژگی شناختی: نوجوان دچار تغییرات هویتی می‌شود و سعی در مستقل شدن دارد. رشد تفکر، بینش، تغییر دیدگاه، قدرت استدلال، پیدا کردن خود، کمبود اعتماد به نفس، هویت یابی و مسئولیت پذیری از ویژگی‌های روانی است که نوجوان را پرخاشگر می‌کند.
ویژگی عاطفی: نیاز به توجه، نیاز به محبت از جنس مخالف، خجالتی بودن، کمرویی، رویا پردازی، تخیل، ترس، بی ثباتی در عواطف و ناتوانی در بیان احساسات سبب بروز پرخاشگری و عصبانیت می‌شود.
ویژگی اجتماعی: استقلال طلبی، هویتی مستقل به شمار آمدن، پذیرفته شدن توسط گروه همسالان و نشان دادن توانایی به بزرگترها از عوامل اجتماعی محسوب می‌شود که در تقویت پرخاشگری نوجوان نقش دارد.
راهکارهای برخورد با پرخاشگری نوجوانان
- اولین قدم ریشه یابی علت پرخاشگری نوجوان است.
- با او صمیمانه صحبت کنید و از عواقب پرخاشگری آگاهش کنید.
- راه‌های کنترل خشم را به فرزندتان بیاموزید.
- محیط خانه را گرم و صمیمی به دور از تنش نگه دارید.
- به فرزندتان در حد توانایی خودش مسئولیت دهید و او را تشویق کنید.
- شرایط نوجوان را درک کنید. خودتان هم این دوران حساس را گذرانده‌اید. همدلانه در کنارش باشید.
- احساس امنیت ایجاد کنید. بگذارید از ته دل به شما اعتماد داشته باشد.
- یاد دهید با پرخاشگری و داد و بیداد هیچ مسئله‌ای حل نمی‌شود.
- به هیچ عنوان به او باج ندهید.
- از تنبیهات فیزیکی و کلامی جدا خودداری کنید که این کار نتیجه عکس می‌گذارد.
- فرزندتان را با هیچ کس مقایسه نکنید. هویت مستقل او را تقویت کنید. از خوبی‌های خودش تعریف کنید.
- روی رفتار خودتان هم کار کنید و نشان دهید در زمان عصبانیت چگونه باید خودمان را کنترل کنیم.
- حریم شخصی‌اش را محترم بشمارید و با چک کردن وسایلش اعتماد بینتان را خراب نکنید.
- برخی اوقات از ویژگی‌های مثبت و توانایی‌هایش در جمع صحبت کنید.
- نظارت به جا با کنترل بیش از اندازه فرق می‌کند. سعی کنید کاری نکنید که او از شما دور شود.
- از یک متخصص برای درمان پرخاشگری نوجوانان کمک بگیرید.
تفاوت جنسیتی در پرخاشگری
نوجوانان چه دختر باشند چه پسر می‌تواند پرخاشگری و ناسازگاری را تجربه کنند. اما با توجه به خصوصیات هر نقش، طبق تحقیقات نشان داده شده عموما پرخاشگری در پسران نمود بیشتری دارد و آنها تمایل بیشتری به بروز خشم خود دارند. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر ویژگی‌های جسمانی و نداشتن محدودیت محیطی برای پسران است. متاسفانه این به معنی است که پذیرش پرخاشگری از پسران بیشتر از دختران است و در این مورد کمتر بازخواست می‌شوند. خانواده‌ها از دختران خود انتظار رفتاری آرام و به دور از هر گونه خشونت دارند.
سخن آخر
همانطور که گفته شد احساس خشم و بروز پرخاشگری واکنشی منفی است که تا حدی از آن طبیعی می‌باشد. این موضوع در زمان نوجوانی به دلیل تغییر هورمون‌ها و شرایط محیطی بیشتر می‌شود. والدین، اطرافیان و مربیان نوجوان، با آگاهی از نحوه برخورد با این سن بحرانی می‌توانند بزرگ‌ترین کمک و الگو برای نوجوان باشند. تحت فشار قرار گذاشتن، دیکته کردن تمام کارهای خوب، نصحیت مداوم، سخت‌گیری بیش از اندازه و.. فرزندتان را روز به روز از شما دورتر می‌کند و تنش‌های بسیاری را برایش ایجاد می‌کند.
هرچه نوجوان از محیط تنش زا و آشفته دورتر باشد، احساس خشم کمتری را تجربه می‌کند. اگر در صورت رعایت نکات گفته بازهم پرخاشگری شدیدی را از فرزند خود مشاهده کردید در اولین فرصت به مشاوره نوجوان مراجعه کنید و از او برای کاهش این رفتار کمک بخواهید. چراکه در صورت تقویت پرخاشگری در نوجوانان آسیب‌های متعددی در بزرگسالی برای آنها به وجود می‌آید.
