موسیقی درمانی برای کودکان

در مطالعات و پژوهش‌های انجام شده نشان داده شده است که موسیقی درمانی فواید بسیاری دارد و از اثربخشی بالایی برخوردار است. این اثربخشی بر روی زندگی کودکان نیز صدق می‌کند. موسیقی تمام حواس کودک را تحریک کرده و باعث افزایش مهارت‌های عمومی شود. موسیقی در عین حالی که مهیج کننده است می‌تواند آرامش بخش باشد. برای مثال موزیک‌هایی که در مهد کودک پخش می‌شود، مفرح هست و برای ایجاد حس موفقیت، افزایش اعتماد به نفس  و حس رضایت طراحی شده است.

موسیقی می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی بهتری با دیگران داشته باشند. همچنین به آن‌ها در تحمل درد یا موقعیت‌های استرس زا کمک می‌کند. موسیقی بر هر دو نیمکره مغز اثر می گذارد و ارتباط  این دو نیمکره با هم را تسهیل می‌کند. در این شرایط مغز کارکرد بهتری دارد. همچنین این هماهنگی برای درمان لکنت کلام بسیار مفید است. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که تحت آموزش موسیقی قرار گرفته‌اند حافظه شفاهی قوی تری دارند و می‌توانند لغات بیشتری را به خاطر بسپارند.

فواید موسیقی درمانی برای کودکان

• افزایش سازگاری اجتماعی
• افزایش تمرکز
• افزایش انگیزه
• کنترل شخصی
• ثبات عاطفی
• تقویت هماهنگی ماهیچه ها
• افزایش خلاقیت
• احساس ارزشمندی
• بالا بردن اعتماد به نفس
• تقویت مهارت خودیاری

ویژگی‌های موسیقی درمانگر حرفه‌ای

درمانگر باید تشخیص دهد که کودک مورد نظر برای موسیقی درمانی مناسب هست یا خیر؟ زیرا نمی‌توان از یک روش یکسان برای همه استفاده کرد و یک تجویز عمومی انجام داد. اثربخشی این روش بر روی هر کودکی متفاوت است. درمانگر باید برنامه کاری خود را بر اساس نیاز کودک تنظیم کند. برای مثال اگر کودکی نیاز به تقویت برقراری روابط اجتماعی دارد فعالیت‌های موزون موسیقی باید در همین راستا قرار داده شود.

درمانگر باید به اصول تغییر رفتار آگاه باشد تا در زمان رفتار مثبت از روشهای تقویت آن استفاده کند.

درمانگر باید بداند هدف از این جلسات پیشرفت مهارت موسیقی کودک نمی‌باشد بلکه استفاده از موسیقی در جهت بهبود کارکردهای روانی، عاطفی، اجتماعی، جسمی، توانایی حرکتی و ارتباطی می‌باشد.

برخی از کودکان دچار اختلالات حسی در حوزه شنیداری می‌باشند به همین دلیل از شنیدن آوازها دوری می‌کند. این کودکان در ابتدا باید درمان‌های یکپارچه سازی را بگذرانند و سپس وارد موسیقی درمانی شوند.

درمانگر نباید در برقراری ارتباط با کودک شتاب زده عمل کند. او باید کودک را آزاد بگذارد تا بر اساس علاقه خود به وسایل موسیقی نزدیک شود و به گونه ای رفتار کند که مزاحم کودک نباشد تا کودک به محیط اطمینان پیدا کند.

درمانگر در کنار کودک باید وانمود کند که مشغول به کار خودش است و حواسش به کودک نیست اما واکنش‌های کودک را نسبت به هر سازی صدای ارزیابی کند. در همراه کردن کلام و موسیقی درمانگر باید از وسایل بازی مثل عروسک استفاده کند.

درمانگر برای آشنا کردن کودک با هندسه فضایی اتاق و جهات مختلف باید در هر گوشه اتاق یک ساز بگذارد.

درمانگر باید از شعرها و ترانه‌های کوتاه همراه با تصویر استفاده کند. تا کودکان بهتر با دنیایی غیر از درون خود آشنا شوند. یادگیری به کمک تصویر روش موثری برای کودکان است. مخصوصاً کودکانی که تفکر انتزاعی در آن‌ها شکل نگرفته است.

درمانگر باید برای کودک ترانه‌های ملودیک بخواند و همزمان با او پا بکوبد و دست بزند.

موسیقی درمانی برای کودکان معلول

کودکان دارای معلولیت با توجه به نوع عارضه حسی حرکتی خود می‌توانند از فعالیت‌های متنوع موسیقی درمانی بهره مند شوند. همخوانی و هم نوازی کردن برای کودکان معلول، احساس ارزشمند بودن به دنبال دارد. اعتماد به نفس و غرور آن‌ها بالاتر می‌رود و به خود افتخار می‌کند. کودکان دارای معلولیت زمانی که خود را در اجرای یک آهنگ موفق ببینند به خود اعتماد بیشتری می‌کنند و این باور در آنها شکل می گیرد که با وجود تفاوت نسبت به همسالان خود می‌توانند موفق شوند و پذیرش اجتماعی پیدا کنند. حرکات موزیکال نوعی فیزیوتراپی لذت بخش و بدون خستگی برای کودکان معلول به شمار می‌رود. این حرکات موزیکال بر مبنای اهداف درمانی تنظیم شده است و در جهت تقویت مهارت‌های حرکتی، تخلیه هیجانی، کنترل حرکات و تعادل آن‌ها به کار گرفته می‌شود.

موسیقی درمانی برای کودکان استثنایی

آموزش موسیقی به کودکان استثنایی نیازمند توجه به دو نکته اساسی می‌باشد:

1 محدودیت‌های حسی حرکتی کودک

2 توان هوشی و شرایط ذهنی کودک

در زمان آموزش به این کودکان بهتر است از ترانه‌هایی استفاده کنیم که برای آن‌ها ساده باشد تا جذب موسیقی شوند. در صورتی که ساز نامناسب و یا سخت برای کودکان انتخاب شود از این روش زده می‌شوند. سازهای اُرف معمولاً ساز مناسبی برای آموزش به کودکان استثنایی می‌باشند. باید موسیقی‌هایی انتخاب شود که قابل فهم، محرک، زیبا و ساده باشد. به طوری که به خاطر سپاری آن برای کودک راحت باشد.

جلسات حوزه درمانی به چه صورتی برگزار می‌شود؟

یادگیری ساز، آواز خواندن، نواختن فردی و گروهی، شنیدن و انجام حرکات موزیکال از برنامه‌های جلسات موسیقی درمانی می باشد.

برگزاری جلسات موسیقی درمانی به شرایط کودک بستگی دارد. عموما جلسات از گروه‌های کوچک همانند تشکیل می‌شود و شرایط شرکت کنندگان همسان هم دیگر هست. چرا که باید اهداف و برنامه‌های مشترکی را در پیش بگیرند. تعداد جلسات و مدت زمان هر جلسه بسته به شرایط درمانجو متفاوت است.

انواع فعالیت های موسیقی درمانی

 ساخت آهنگ

منظور از ساختن آهنگ، خلق یک آهنگ با تمام ویژگی‌های دقیق موسیقی نمی‌باشد بلکه ایجاد یک ریتم ساده یا خواندن شعر می‌باشد. زمانی که کودکان خودشان آهنگی را می سازند احساس توانایی و اعتماد به نفس می‌کنند و ترس و نگرانی‌های آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.

خواندن

همخوانی کودکان با یکدیگر باعث شور و هیجان در آن‌ها می‌شود و توانایی یکپارچه بودن را در آن‌ها افزایش می‌دهد. این هماهنگی به کودکان احساس خوبی می‌دهد و نگرانی شان را کاهش می‌دهد. حتی کودکان منزوی را فعال می سازد. این اشعار باید کوتاه، ساده و مفهوم باشد تا کودکان بتوانند آن را حفظ کنند.

حرکات موزیکال

حرکات موزیکال طیف وسیعی از فعالیت‌های حرکتی در موسیقی درمانی را شامل می‌شود. حرکاتی که کودکان در زمان آهنگ‌های موزیکال انجام می‌دهند نوعی بیان احساسات آن‌ها نیز می باشد. چرا که این حرکات بدون واسطه به روح و احساساتشان متصل است. احساس‌های درونی و نامرئی که با بیان نمی‌شود آن‌ها را توصیف کرد. به همین دلیل حرکات نوعی ترجمه احساسات می باشند. هر چه حرکات با موسیقی همراهی و همخوانی بیشتری داشته باشد اعضای مختلف بدن انرژی بیشتری را آزاد خواهند کرد. مشارکت در حرکات موزیکال موجب فعال کردن انرژی می‌شود.

گوش دادن به موسیقی

شنیدن از برنامه‌های موسیقی درمانی می باشد. ذهن کودکان با شنیدن در دنیای اصوات و ملودی‌ها قرار می گیرد و سبب توجه و تمرکز می‌شود. همچنین دقت کودکان به محرک‌های شنوایی افزایش پیدا می‌کند و در بروز احساسات آن‌ها و برون فکنی تصوراتشان موثر است.

سخن آخر

موسیقی درمانی یکی از روشهای نوین در روان درمانی می‌باشد که برای همه سنین مناسب است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که در درمان کودکان نیز نقش موثری داشته است و با اسقبال بالایی مواجه شده است.