سلامت روان یکی از مهم ترین شاخصه های سلامت و بهداشت یک جامعه قلمداد می گردد. برخورداری از این نعمت الهی در داشتن زندگی آسوده و دستیابی به اهداف عالیه حائز اهمیت زیاد است. محرومیت از این موهبت، انسان ها را دچار مشکلات عدیده ای خواهد کرد.
سلامت روان به معنای اجرای موفقیت آمیز عملکرد روانی است که منجر به فعالیت های سازنده، برقراری ارتباط با سایر افراد جامعه و توانایی تطبیق با تغییرات یادگیری و اعتماد به نفس می شود. سلامت روان عبارت است با سازش فرد از جهان اطرافش در حداکثر امکان، به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و موثر او به طور کامل شود.
تغییرات عظیم جهان صنعتی تاثیرات عمیقی بر روابط و تغییر سبک زندگی انسان ها داشته است. این تغییرات در دوره ای کوتاه، باعث عدم قطعیت و ابهام در افراد شده واین خود در زمینه افزایش استرس مخرب، سردرگمی نقش ها و آسیب پذیری آن ها نقش داشته است. فرد مضطرب علاوه بر به خطر انداختن سلامت روانی خود، در زمینه اجتماعی نیز مشکل خواهد داشت واز بعد اجتماعی و اقتصادی هم می تواند تاثیرات منفی بر جامعه داشته باشد .
انسان از دو بعد جسم وروح تشکیل شده است که باید از هر دو بعد محافظت نماید و نیازهای هردو را برآورده سازد. بحث سلامتی درمورد انسان یک مسئله مهم است که معمولا عموم مردم سلامتی را مختص به جسم دانسته وبه آن توجه می نمایند، حال آنکه سلامتی روح نیز مهم است. در اصل سلامتی جسم و روح لازم و ملزوم یکدیگرند .سلامت روانی به نحوه تفکر،احساس و عمل اشخاص بستگی دارد. به طور کلی افرادی که از سلامت روانی برخوردار هستند، نسبت به زندگی نگرش مثبت دارند، آماده برخورد با مشکلات زندگی هستند. درمورد خود و دیگران احساس خوبی دارند. درمحیط کار و روابطشان مسئولیت پذیر می باشند. زیرا وقتی از سلامت روانی برخوردار باشیم انتظار بهترین چیزها را در زندگی داریم و آماده برخورد با هر حادثه ای هستیم.
یکی از شرایط لازم برای دست یابی به سلامت روان، برخورداری از یک نظام ارزشی منسجم می باشد و تحقیقات انجام شده نیز عامل پیدایش بسیاری از ناسازگاری ها و نابهجاری های روانی را تضادهای ارزشی و عدم استقرار یک نظام ارزشی سازمان یافته در فرد می دانند. اکنون انسان مضطرب، افسرده و بحران زده عصر حاضر بیش از هر زمان دیگر خود را درگیر سوال هایی اساسی در این باره می یابد. بنابراین می توان بر این نکته تاکید کرد که ارزش ها اساس و بنیان یکپارچگی شخصیت سالم هستند. در حقیقت، ارزش ها سازمان دهنده های اصلی اعمال و رفتار های شخصیت رشد یافته به شمار می روند و سلامت روان، بی تردید محصول چنین شخصیتی است.
چاووهن ( ۱۹۹۱ ) به ذکر پنج الگوی رفتاری در ارتباط با سلامت روان مبادرت کرده است، که عبارتند از:
۱ – حس مسئولیت پذیری: کسی که دارای سلامت روان است، نسبت به نیازهای دیگران حساس بوده ودر جهت ارضای خواسته ها و ایجاد آسایش آنان می کوشد.
۲ – حس اعتماد به خود: کسی که واجد سلامت روانی است، به خود و توانایی هایش اعتماد دارد و مشکلات را پدیده ای مقطعی می انگارد که حل شدنی است. از این رو، موانع، خدشه ای به روحیه او وارد نمی سازد.
۳ – هدف مداری: به فردی اشاره دارد که واجد مفهوم روشنی از آرمان های زندگی است واز این رو، تمامی نیرو و خلاقیتش را در جهت دست یابی به این اهداف هدایت می کند.
۴ – ارزش های شخصی: چنین فردی در زندگی خود، از فلسفه ای خاص مبتنی بر اعتقادات، باورها و اهدافی برخوردار است که به سعادت و شادکامی خود یا اطرافیانش می انجامد و خواهان افزایش مشارکت اجتماعی است.
۵ – فردیت و یگانگی: کسی که دارای سلامت روان است، خود را جدا و متمایز از دیگران می شناسد و می کوشد بازخوردها و الگوهای رفتاری خود را توسعه دهد، به گونه ای که نه همنوایی کور و ناهشیارانه با خواسته ها و تمایلات دیگران دارد و نه توسط دیگران مطرود و متروک می شود.
اندیشمندان از زوایای گوناگون، برویژگی هایی که به دست یابی و حفظ سلامت روان می انجامد تاکید کرده اند. سالیوان براین باور است که در سلامت روان، ارزش عمده بر کنش اجتماعی موثر قراردارد. روان تحلیل گران سنتی بر آگاهی از انگیزه های ناهشیار ودر پی آن، خود مهارگری، که برآگاهی مبتنی است، تاکید می کنند ( سالیوان، ۱۹۹۵). ونتایز (۱۹۹۴) محقق دیگر در زمینه سلامت روان می باشد که سلامت روان را وابسته به هفت ملاک می داند که عبارتند از:
۱- رفتار اجتماعی مناسب
۲- رهایی از نگرانی و گناه
۳- فقدان بیماری روانی
۴- کفایت فردی و خود مهارگری
۵- خوشتن پذیری و خود شکوفایی
۶- توحید یافتگی و سازماندهی شخصیت
۷- گشاده نگری و انعطاف پذیری.
