شناسایی رفتارهای ناسازگار به افراد کمک می‌کند که با علل ایجاد و چگونگی درمان آنها آشنا شوند. این رفتارها در مواقعی بروز پیدا می‌کنند که افراد در شرایط جدید یا دشوار قرار می‌گیرند. در این صورت قادر به سازگاری با آن محیط یا شرایط نیستند و رفتارهای پرخاشگرانه، مضطربانه و ناسازگار از خود نشان می‌دهند.
اگر علل این رفتارها در زمان درست مشخص و درمان نشوند، در طولانی مدت سبب اختلالات رفتاری و روانی افراد میشوند. به همین دلیل در ادامه این مقاله قصد داریم در مورد این رفتارها، علل ایجاد و چگونگی درمان آنها مطالب مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم.
رفتارهای ناسازگار چیست؟
برخی از افراد با قرارگیری در شرایط و موقعیت‌های جدید قادر به پذیرش تغییرات نیستند و رفتار ناسازگارانه از خود نشان می‌دهند. این رفتارها مانع از سازگاری افراد با شرایط جدید یا دشوار میشوند و اصولا بعد از مهم‌ترین تغییرات کلی زندگی، مواجه با بیماری یا یک اتفاق ناگوار و تلخ ظهور پیدا می‌کنند. البته برخی از عادات در سنین پایین نیز ممکن است سبب بروز این رفتارها باشند.
شناسایی رفتار ناسازگار و تغییر آن به رفتارهای سازنده و سالم به افراد کمک می‌کند که سلامت عاطفی، روانی، اجتماعی و جسمی خود را بهبود ببخشند و شرایط را تحت کنترل درآورند. درمان این رفتارها در مراحل اولیه درگیری بسیار راحت است و افراد خود به‌تنهایی یا با کمک یک روان‌درمانگر قادر به تغییر آنها هستند.
در مراحل حادتر بدون شک درمانگران یا روانپزشکان تخصص کافی برای درمان رفتارهای ناسازگار را دارند. درمانگران با ارائه راهکارهای متنوع، آنان را به چالش می‌کشانند و مسیر درمان را برای افراد دچار این اختلال رفتاری راحت‌تر می‌کنند.
رفتار ناسازگار جنسی چیست؟
یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین نوع رفتار ناسازگار، مربوط به مسائل جنسی کودکان، نوجوانان یا بزرگسالان است. در این صورت نوجوانان یا کودکان به رفتارهای جنسی دچار میشوند که مناسب سن آنان نیست و تاثیرات مخربی روی روحیه و روان آنان می‌گذارد. این رفتارها عبارت‌اند از:
- برقراری رابطه جنسی محافظت نشده در مواقع خطرناک
- انجام دادن کارهای غیر متعارف و بدون میل (پرخاشگری جنسی)
- قرار دادن خود در شرایط غیر ایمن
دلایل بروز رفتارهای ناسازگار چیست؟
این رفتارها بهدلایل متعددی بروز پیدا می‌کنند و در صورت تکرار و عدم درمان به‌موقع، به یک الگوی رفتاری ناسازگار تبدیل میشوند. رفتارهای انطباقی افراد را از توسعه فردی و اجتماعی باز می‌دارند و بیشتر در افرادی که دارای زندگی پر هرج و مرج با شرایط سخت هستند، دیده‌می‌شود. در واقع رفتار ناسازگارانه بهدلایل زیر بروز پیدا می‌کند:
ضربه روحی یا تروما در کودکی
برخی از کودکان یا بزرگسالانی که در سنین کم، تروما را تجربه کرده‌اند، مثلاً: مورد تجاوز و سوء استفاده جنسی قرار گرفته‌اند، به‌دلیل آسیب‌های روحی متحمل‌شده، ممکن است رفتارهای ناسالم مانند: خودآزاری، مصرف مواد و رفتارهای جنسی ناایمن از خود نشان دهند.
رفتارهای ناسازگار به‌دلیل تاخیر در رشد
تاخیر در رشد یا اختلالات رشدی یکی از دلایل ایجاد رفتارهای اجتنابی است که این موضوع در مطالعه تحقیقاتی صورت گرفته در سال 2010 منتشر شد. این رفتارها بیشتر شامل اختلالات مربوط به خواب میشوند.
اضطراب
طبق گزارشات منتشر شده از یک منبع علمی معتبر، ترس و اضطراب موجب ایجاد رفتار ناسازگار مانند اجتناب از انجام کاری است. این الگوی رفتاری ممکن است به‌طور موقت سبب تسکین افراد شود ولی در دراز مدت اضطراب آنان را افزایش می‌دهد.
رفتار ناسازگار و اوتیسم
یکی دیگر از دلایل ایجاد رفتارهای ناسازگار مانند: بدخلقی، پرخاشگری و نافرمانی مربوط به اختلال طیف اوتیسم است.
بودن در شرایط سخت
برخی از شرایط سخت مانند ابتلا به یک بیماری لاعلاج، احتمال بروز این رفتارها مانند: افسردگی، اضطراب و عصبانیت را افزایش می‌دهد.
روانشناسی رفتار اجتنابی و ناسازگارانه
رفتار اجتنابی به مجموعه‌ای از رفتارهای ناسالم گفته‌می‌شود که در مواجهه افراد با شرایط غیرقابل‌انتظار ایجاد می‌شود. در واقع رفتار ناسازگار یک واکنش غیر طبیعی و موقت به شرایط پیش آمده است که فرصت تفکر و عمل را از افراد می‌گیرد. در عوض رفتار سازگار انتخابی است که افراد برای حل مشکل یا وفق‌دادن خود با موقعیت جدید از خود نشان می‌دهند.
به‌عنوان نمونه افراد با قرارگیری در شرایط حساس و جدید ممکن است مجبور به انجام کاری شوند که دوست ندارند یا افرادی که بینایی خود را از دست داده‌اند با یادگیری خط بریل یا گوش دادن به کتاب‌های صورتی سعی در پذیرش و سازگاری با آن شرایط دارند.
در واقع روانشناسی رفتار سازگار به افراد می‌آموزد که چگونه با انجام کارهای جدید از ادامه زندگی خود لذت ببرند. ولی رفتارهای ناسازگار که در نتیجه عدم پذیرش یا تلاش برای تغییر، بروز پیدا می‌کنند، موجب سخت‌تر شدن شرایط زندگی میشوند به‌گونه‌ای که حتی فکر کردن به آن موقعیت برای افراد بسیار دردناک و غیر قابل کنترل خواهد بود. به همین دلیل آنان به‌جای انجام کار درست، رفتار ناسازگار و پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند. زیرا به‌دنبال کشف و یافتن یک راه یا اقدام جدید که از آن لذت می‌برند، نیستند.
نمونه‌هایی از رفتار ناسازگار
در ادامه برخی از نمونه‌های رفتار ناسازگار را بررسی می‌کنیم که در صورت عدم کنترل به عادت ناسالم و مخرب تبدیل میشوند:
اجتناب رهایی از شرایط ناخوشایند
اجتناب یکی از دلایل مهمی است که موجب جلوگیری از انجام بهترین کار در شرایط سخت یا جدید می‌شود. دوری از شرایط سخت و رهایی از آن مستلزم انجام اقدامات جدید است. برخی از افراد در شرایط موقتی یا دائمی قرار می‌گیرند که کنترلی روی آن ندارند. در صورتی که آنان کدام از انجام کاری که نباید، اجتناب می‌کنند، دچار رفتار ناسازگار میشوند.
به‌عنوان نمونه افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی اگر دارای شغلی که نیازمند شرکت در گروه و اجتماعات است، باشند، با اجتناب از بودن در آن محیط مانند: بهانه بیماری، درگیری خانوادگی و غیره رفتار ناسازگار نشان می‌دهند و به گسترش ترس اجتماعی خود دامن می‌زنند. برخی از نمونه‌های رفتارهای ناسازگار مربوط به اجتناب شامل موارد زیر میشوند:
- بیش از اندازه آرام صحبت کردن یا هرگز صحبت نکردن در جمع
- تماس چشمی برقرار نکردن در طول مکالمه
- سوال نپرسیدن برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد موضوعی
صرف‌نظر کردن از تعاملات اجتماعی
در صورتی که افراد به‌طور مداوم تنهایی را به بودن در جمع ترجیح دهند، به‌طور کلی از تعاملات اجتماعی خود فاصله می‌گیرند و با اجتناب از بودن در جمع نوعی رفتار ناسازگار از خود نشان می‌دهند. این موضوع در دراز موجب ایجاد اضطراب در افراد می‌شود.
رفتار منفعل – تهاجمی
یکی دیگر از انواع رفتارهای ناسازگار مربوط به عدم بیان مستقیم احساسات منفی است. در واقع افراد از بروز احساسات منفی خود به‌صورت مستقیم فرار می‌کنند. این افراد با انجام برخی اعمال سعی در رساندن منظور خود به دیگری دارند. در این نمونه احساسات واقعی و اعمال منفعلانه یا تهاجمی افراد با یکدیگر ادغام میشوند.
خودآزاری
آزار رساندن به خود نمونه‌ای از رفتار ناسازگار است که به‌طور موقت موجب تسکین افراد و مقابله آنان با رویدادهای استرس‌زا می‌شود. این رفتارها عبارت‌اند از:
- کندن زخم، بریدن و خاراندن غیر طبیعی پوست
- کندن مو، مژه و ابرو
- خودزنی مانند: کوبیدن سر به دیوار
- عدم مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک
خشم کنترل نشده نمونه‌ای از رفتارهای ناسازگار
این رفتار اگر از کنترل عادی خارج شود و افراد را به‌سمت اقدامات خطرناک سوق دهند، موجب عدم برقراری ارتباط سالم با دیگران خواهد شد.
اعتیاد به مصرف مواد مخدر، الکل و غیره
اعتیاد به مواد، قرص، الکل یا برخی از داروها نوعی رفتار ناسازگار است که افراد از آن برای کاهش استرس یا عدم بروز احساسات خود استفاده می‌کنند. این رفتار اجتنابی به‌طور موقت موجب فرار از واقعیت می‌شود و اعتیاد روانی، عاطفی و فیزیکی را نیز در پی دارد.
رویاپردازی ناسازگار
افراد در زمان رویاپردازی سازگار ذهن خود را آزاد می‌کنند که موجب بهبود شرایط روانی آنان می‌شود. اما رویاپردازی ناسازگار بسیار خطرناک است و افراد را از تعاملات واقعی خانوادگی و اجتماعی دور می‌کند.
در سوالات متداول
در ادامه برخی از سوالات رایج در خصوص رفتارهای اجتنابی و ناسازگار را بررسی می‌کنیم.
رفتارهای ناسازگار چیست؟
این رفتارها در مواقعی که افراد در شرایط سخت یا جدید قرار دارند، خود را نشان‌می‌دهد. رفتار ناسازگار افراد را از انجام کارها یا اقداماتی که به نفع آنها است، باز می‌دارد. رفتارهای اجتنابی، کناره‌گیری و پرخاشگری منفعل نمونه‌هایی از رفتارهای ناسازگار هستند.
دلایل ایجاد رفتارهای ناسازگار چیست؟
رفتارهای اجتنابی بهدلایل متفاوتی از قبیل: تروما کودکی، اضطراب، اختلال در رشد، شرایط سخت جدید و اوتیسم ایجاد میشوند.
بهترین زمان مشاوره با روان‌درمانگران چه موقع است؟
در صورتی که افراد دارای رفتارهای ناسازگار از قبیل: خودآزاری، عدم کنترل عصبانیت، مشکلات روانی ناشی از تروما، اضطراب، افسردگی، روابط شخصی، اجتماعی و خانوادگی رنج‌آور هستند، باید به روان‌درمانگران مراجعه کنند.
چه کسانی قادر به تشخیص و درمان رفتار ناسازگار هستند؟
روانپزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی، درمانگران، مشاوران ترک اعتیاد و مشاوران خانواده و ازدواج بهترین افراد برای کمک به تغییر رفتارهای ناسازگار هستند.
چگونه روان‌درمانگران رفتارهای اجتنابی را درمان می‌کنند؟
این افراد با توجه به نوع رفتارهای ناسازگار از طریق مشاوره ترک اعتیاد، مدیریت خشم، درمان شناختی‌رفتاری، درمان از طریق مواجهه با مشکلات، گفتار درمانی، مراقبه، تکنیک‌های آرامش و کاهش استرس درمان را انجام می‌دهند.
مطالب پیشنهادی:
