یکی از اشتباهات رایج در بین مردم این است که تمامی متخصصان بهداشت روان را یکی می‌دانند و در مورد تفاوت آنها نکات زیادی نمی دانند . همین امر سبب می شود در زمانی که میخواهند برای مشکل شان به متخصص مراجعه کنند ، ندانند که بهتر است به پیش کدام یکی از آن ها بروند. ما در این مطلب به صورت واضح و ساده به تفاوت بین روانشناس روانکاو و روانپزشک می پردازیم در ادامه با شکرانه همراه باشید.
یکی از سوالات رایج که از ما می شود این است که:
آیا این که به پیش کدام یکی از متخصصین بهداشت روان برویم هم مهم هست؟ مگر همه آنها کار درمان را انجام نمی دهند؟
در جواب این سوال باید بگویم بله. تعداد متخصصانی که در زمینه بهداشت کار می کنند زیاد است برای مثال: روان کاو، روانشناس، روانپزشک، روان داروشناس، مددکار اجتماعی، مشاور و .. همه این افراد به درمان مشکلات روحی و روانی می پردازند و هدف یکسان دارند ولی این به این معنا نیست که می‌توانند برای هر مشکلی به آنها مراجعه کرد.
به تمامی این شاخه ها اصطلاح روان درمانگر را میدهند.
روان درمانگر
همه متخصصین بهداشت روان در زمینه درمان مشکلات هیجانی، مشکلات روابط بین فردی، عادت های ناسالم افراد، استرس، اضطراب، مشکلات جدایی، مشکلات کودک و بسیاری از این قبیل مسائل آموزش دیده اند. روان درمانگر ها یکی از نقش های روانپزشکی، روانشناسی، روانکاوی یا مددکاری اجتماعی را می پذیرند.
روان درمانی
روان درمانی اصطلاحی فراگیر است که برای همه روش‌های درمانی به کار می رود. برای درمان جویان، روان درمانی رویکردهای متفاوتی دارد. درمان رفتاری شناختی ،درمان روانکاوی، درمان روان پویشی درمان خانواده و سیستمی و..
روان درمانگر ها درمان را بر اساس تخصصشان انجام می دهند که برخی از آن ها اشاره می کنیم:
• تغییر رفتار : مراجع با تغییر و اصلاح رفتار فرد می توانند عملکردش را بهتر کند تا رضایت بیشتری از خودش داشته باشد و بتواند لذت بیشتری از زندگی ببرد.
• کارایی شخص را بهبود می‌بخشند: یکی دیگر از اهداف روان درمانی این است که به بهبود کارآیی فرد می پردازند به طوری که در امور مختلف زندگی می تواند مسئولیت های بیشتری داشته باشد، تعهد عمل داشته باشد و در وقت و انرژی صرفه جویی کند.
• کمک به حل مشکلات: از دیگر وظایف روان درمانگر این است که در زمانی که خود مراجع نمی‌توانند به تنهایی از پس مشکلی بر بیاید از روان درمانگر ها کمک می گیرند تا بتوانند به حل مشکل خودشان را بپردازند.
• تامین سلامت روانی: برای اینکه بتوانند با دیگران ارتباط بهتری داشته باشند و در محیط سازگاری بیشتری پیدا کنند و به استقلال دست پیدا کنند به وران درمانگر ها مراجعه می کنند.
• کمک به مراجع برای پیدا کردن معنای زندگی در زمان ناامیدی
• کمک به ایجاد روابط متقابل و یادگیری مهارت ارتباطی برای افرادی که نمی توانند احساسات شان را ابراز کنند.
• کمک به مراجع برای تصمیم‌گیری ها، پیش بینی ها و پیدا کردن راه حل مناسب.
• و بسیاری از امور دیگر از جمله زمینه های فعالیت روان درمانگر ها است.
از سوالات مهمی که پرسیده می‌شود: روان درمانگر ها چه تاثیراتی بر روی زندگی ما دارند؟ روان درمانگر ها چه تحصیلاتی دارند؟
روان درمانگر ها با توجه به زمینه ای که در آن تحصیل کردند می‌توانند تخصص های مختلفی داشته باشند. برای مثال روان درمانگری که پزشک است در زمینه روانپزشکی تحصیل کرده و سپس بعد از چهار سال آموزش تخصصی روان درمانی را می بینند. مراجعی که به درمان روانپزشکی وابسته است باید به متخصص روانپزشک و به همین ترتیب به روانشناس، مشاوره و روانکاو که هر کدام در زمینه ی تخصصی خودشان تحصیل کرده اند مراجعه کنند.
↵ به طور خلاصه و کلی: پس همه افرادی که متخصص بهداشت روان هستند را روان درمانگر می گویییم. روان درمانگر ها با توجه به تخصصی که دارند می توانند روانپزشک باشند و دارو تجویز کند یا با روان درمانی و اصلاح رفتار به درمانجو و مراجعه کمک کند.
در ادامه با ما همراه باشید تا به صورت کامل تر به وظایف و تفاوت روانپزشک، روانشناس و روانکاو بپردازیم و تفاوت انها را هم برایتان به صورت واضح توضیح دهیم.
روانشناس
روانشناس کیست و چه وظایفی دارد؟ چه تحصیلاتی می کند؟
• روانشناس کسی است که به طور تخصصی در رشته روان شناسی تحصیل کرده است. روانشناسان برخلاف روانپزشکان پزشک نیستند و نمی‌توانند دارو تجویز کند و زمانی که بیماری به دارو نیاز داشته باشد روانشناسان مراجع را به روانپزشک ارجاع میدهند تا بتواند دارودرمانی را هم شروع کنند.
روانشناسان بیشتر با مسائل هیجانی سر و کار دارند . نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که افرادی که نزد روانشناس می‌روند مراجع یا همان درمانجو هستند و افرادی که نزد روانپزشک می‌روند بیمار هستند.
برای مثال فردی که می‌خواهد با اعتماد به نفس پایینی که دارد مقابله کند به روانشناس مراجعه می کنند. به این دلیل که از نظر جسمی مشکلی ندارد فقط باید یکسری مسائل را با گفتگو حل کند و مهارت های بیشتری را فرا بگیرد. در حالی که اگر بیماری به اسکیزوفرنی مبتلا باشد باید برای اصلاح تعادل شیمیایی مغز است که به هم خورده است دارو مصرف کند. بنابراین نمی‌توان صرفاً با روان درمانی و اصلاح رفتار این بیماری را درمان کرد و حتما به دوره دارو درمانی نیاز دارد.
روانشناسی به بررسی ذهن و رفتار افراد می پردازد . اینکه چطوری فکر می‌کنند ؟ چطور عمل می‌کنند؟ چگونه به رفتارهای دیگران و محیط واکنش نشان میدهند؟ چگونه با بقیه افراد تعامل برقرار می کند؟ روانشناسی در واقع همه جنبه‌های رفتار و افکار و احساسات و انگیزه های بنیادی افراد را در نظر می‌گیرد.
تحصیلات روانشناس
• روانشناسان در رشته روان شناسی تحصیل می‌کنند و افرادی که این دوره را طی کرده باشند می توانند گفتار درمانی، درمان اختلالات هیجانی و روانی را به صورت کامل انجام بدهند. در دوران کارشناسی شیوه‌های ارزیابی و درمان اختلالات هیجانی را آموزش می‌بینند و پس از اتمام این دوره روانشناسان بالینی دوره کارآموزی خود را به پایان می رساند که دو تا سه سال طول می‌کشد. همچنین می توانند پروتکل های تحقیقاتی را هم انجام بدهند برخی از روانشناسان بیشتر بر روی تحقیقات تمرکز دارند و در محیط های پژوهشی و دانشگاهی کار می کند تا در کلینیک و بخش درمان. برخی از روانشناسان کار بالینی را انجام میدهند و روانشناسان می‌توانند در زمینه‌های مختلف مانند بهداشت روان، مسائل آموزشی شغلی، بالینی، سلامت روان فعالیت کنند.
روانشناسان چطوری به ما کمک می‌کنند؟
• روانشناسان می‌توانند موضوعات زیادی را پوشش بدهند که شامل مسائل مربوط به سلامت روان، اختلالات رشد، استرس، اختلالات اضطرابی، مشکلات زناشویی، زوج درمانی، سکس تراپی، اختلالات یادگیری کودکان، اعتیاد، درمان وسواس، تعامل و روابط با دیگران می شود.
روانشناسان با انجام تست و ارزیابی و مصاحبه بالینی دلایل برخی از مشکلات را مشخص می کنند. مثلا اگر کودک شما مشکل بیش فعالی دارد، روانشناسان با تست‌های مختلف می‌توانند دلیل آن را بررسی کنند. روانشناس به ما کمک می‌کنند که مشکلاتمان را ریشه یابی کنیم و بعد از شناسایی آن ها به درمان و اصلاح بپردازیم همچنین محرک هایی که باعث تشدید این رفتار می‌شود را تشخیص دهیم.
↵ به صورت خلاصه و کلی:
روانشناسی پزشکی نیست و نمی‌توانند دارو تجویز کند و روش‌های درمانی است که بیشتر بر رفتار درمانی، گفتار درمانی ، تست های روانشناسی و ارزیابی، اصلاح رفتار ، مدیریت استرس، مورد افزایش اعتماد به نفس، اختلالات رشدی کودکان، افسردگی، اضطراب و وسواس و خیلی از موارد دیگر تاکید دارد.
روانپزشک
• روانپزشک در واقع شاخه‌ای از پزشکی است که با افراد مبتلا به بیماری‌های روانی سروکار دارد. در پیشگیری و تشخیص درمان این بیماری‌ها کمک میکند. روانپزشک، پزشک محسوب می‌شوند و به همین دلیل است که می تواند دارو تجویز کند. در نتیجه افراد اصی که دارای مشکلات بالینی شدیدتری هستند و نیاز به دارو دارند مانند اسکیزوفرنی، اختلالات دو قطبی، افسردگی های شیدایی و موارد دیگر باید به روانپزشک مراجعه کند.
زیرا در درمان این بیماری‌ها حتماً به دارو نیاز است به عنوان مثال اگر کسی به علت سکته قلبی افسردگی گرفته باشد می‌تواند به روانپزشک مراجعه کنند. روانپزشکان از سکته و هم از افسردگی درک درستی دارند. روانپزشکی علمی است که به بررسی مشکلات بهداشت روان، تشخیص آنها، مدیریت جهت پیشگیری می پردازد.
روانپزشکی بیشتر روی دارو تمرکز دارد و با کمک دارو به کنترل بیماری و مدیریت آنها می‌پردازد. برای همین است که به روانپزشکان روان داروشناس هم می‌گویم که عموما روانپزشکی با گفتار و رفتار درمانی سر و کار ندارد. بنابراین اگر نیازی به گفتار درمانی باشد روانپزشک بیمار را به روانشناس و روانکاو ارجاع می دهد.
با این حال برخی از روانپزشکان در دوره‌های تخصصی آموزشی شرکت کردند که می‌توانند روان درمانی هم انجام بدهند. تحصیلات روانپزشکی روانپزشک مدرک پزشکی دارد . پس از گذراندن دوره آموزشی روانپزشکی باید ۴ سال در رشته پزشکی تحصیل کند و سپس یک دوره کامل کارآموزی انترنی و بعد از آن حداقل آموزش تخصصی را به عنوان رزیدنت روانپزشکی بگذرانند .
روانپزشک چطوری میتونه به ما کمک کنه؟
• روانپزشک آموزش دیده که مشکلات بهداشت روان را از سایر بیماری ها جدا کند و همزمان تاثیر بیماری روانی را بر بیماری‌های جسمی و برعکس بررسی کند. برای مثال تاثیر بیماری روانی بر بیماری قلبی، فشارخون، دیابت، قند، اختلالات خواب، عملکردهای کلیه و کبد را هم بررسی کند و همچنین اثرات و عوارض داروهایی که بر روی وزن و فشار خون و قند خون و خواب و این موارد هم اثر می‌گذارد را کنترل کند.
اختلالات روانی هم می تواند در اثر بیماری های جسمی بروز پیدا کند و هم بیماری های جسمی می تواند در اثر اختلالات روانی بروز پیدا کند. برای مثال شخصی که دارای اختلالات اضطرابی هست ممکن است دچار معدع درد شود.
بسیاری از اختلالات روانی مثل اضطراب، انواع افسردگی‌ها، بیش فعالی، اختلالات دوقطبی تا حد زیادی با دارو قابل درمان و قابل کنترل هستند یعنی تمرکز و درمان بیشتر بر روی کنترل با دارو درمانی است. برخی از زمان ها برای درمان یک بیماری روانی دارد درمانی به تنهایی کافی است. اما در مواقع دیگر باید ترکیبی از دارودرمانی و روان‌درمانی که تخصص مشاوره ست به صورت ترکیبی انجام شود. در این صورت ممکن است روانپزشک نتواند خودش روان درمانی را انجام بدهد و شما را به یک متخصص بهداشت روانی دیگر یا همان روانشناس ارجاع دهد.
↵ پس به طور کلی و خلاصه:
از این بخش نتیجه می‌گیریم که روانپزشکان طیف گسترده‌ای از مباحث را مربوط به بهداشت روان، اعتیاد، سوء مصرف مواد، حملات پانیک، اختلالات هراسف افکار خودکشیف احساسات غم و اضطراب های طولانی مدت را کنترل میکند و درمان میکند.
روانکاو ها
روانکاو ، روان درمانگر هایی هستند که از نظریه فروید و سایر نظریه پردازان روانکاوی پیروی می کند . آن ها می گوید بیماری‌های روانی توسط ضمیر ناخودآگاه باقی مانده است. روانکارها مانند روانشناسان، پزشک نیستند و اجازه تجویز دارو ندارند. فرق روانشناس و روانکاو در نوع رویکرد آن برای درمان بیماری‌ها و اختلالات است. روانشناسان معمولاً با ریشه ی مشکلات افراد کاری ندارند اما روانکاو و عمیق ترین مشکلات درمانجو را بررسی میکند.
تاریخچه روانکاوی
روانکاوی چیست و چه تاریخی دارد؟ روانکاوی را از اولین بار فروید ابداع کرد. روانکاوی یک روشی است که در آن ناخودآگاه فرد را برای یافتن منبع مشکلات و ریشه مشکلاتی که در حال حاضر دارد بررسی می‌کنند.
• روانکاو ها تعداد جلسات بیشتری را با مراجع خودشان می گذراند. برای مثال اگر روانشناس هفته ای یکبار مراجعه خودش را می‌بیند روانکاو هفته ۳ تا ۵ بار باید با مراجعه خود جلسه داشته باشد. روانکاوی تنها روشی است که با ضمیر ناخودآگاه ما کار دارد. روانکاو بعد از دریافت مدرک روان شناسی آموزش های گسترده در روش‌های درمانی امر برای ریشه یابی مشکلات افراد می بیند دانشجویان روانکاری خودشان هم باید تحت روانکاوی عمیق قرار بگیرد.
• حال چگونه روان کار به ما کمک میکند؟ برخی گمان می‌کنند روانکارها فقط به حرف‌های درمانجو گوش میدهند و یکسری توصیه‌های نظریات ارائه می دهد با این که اصلاً به این صورت نیست درمانگرها گاهی به تحلیلگران رابطه شناخته می شوند که بیشتر برای حل مشکلات حال افراد با نحوه تاثیر پذیری از تجربه هایی که در گذشته با آنها سر و کار دارد درگیر هستند. در حال حاضر و امروزه روانکارها با این که بر تفکر اصلی فروید همچنان پایبند هستند ولی به ولی تغییرات زیادی بر آن صورت گرفته است و مدل‌های جدیدی پیدا کردند.
در روانکاوی سنتی بیماران حداقل ۳ بار در هفته با روانکاو جلسه داشتند و در حالی که درمانجویان الان فقط یک یا دو بار در روان درمانی روانکاوی یا روان پویایی شرکت می‌کنند. یا دراز کشیدن روی کاناپه اختیاری هست.
↵ به طور خلاصه و کلی:
روانکار مانند روانشناس تجویز دارو ندارد با سایر روش های درمانی فرق می کند بیشتر به ریشه مشکلات می‌پردازد و در فکر تسکین علائم می باشد.
مددکاری اجتماعی
معمولا خیلی از ما زمانی که اصطلاح مدد کار اجتماعی را می شنویم به یاد خدماتی در بیمارستان و زندان و از این قبیل جاها می افتیم. در حالیکه برخی از مددکاران اجتماعی به عنوان مددکار اجتماعی بالینی درمان فردی هم انجام میدهند. ولی بیشتر مدد کاران اجتماعی و مددجویان فردی با گروهی از سطح جامعه سر و کار دارند و تست های روان شناختی انجام نمی دهند. کار آنها بیشتر سازمان بخشی به بیمار و مشاوره دادن به بیماران و خانواده آنهاست.
تحصیلات مددکاران اجتماعی
تا حدودی شبیه به روانشناسان است و مدد کاران اجتماعی بالینی حداقل باید دارای مدرک کارشناسی ارشد باشند و در امور اجتماعی آموزش‌های لازم را دیده باشند تا بتوانند بیماران روحی را ارزیابی و درمان کنند.
↵ به طور خلاصه و کلی:
مددکار اجتماعی کار روان درمانی هم انجام می‌دهد اما بیشتر به مشکلاتی که زندگی اجتماعی فرد یا خانواده فرد را مختل کرده است می پرازند. مددجویان شخصاً یا از طرف یک سازمان یا نهاد و کار اجتماعی مراجعه می‌کنند.
• مشکلاتی که برای سلامت روح و روان ما پیش می آید زمانی که مدت طولانی همراه ما باشد و این قضیه ادامه دار باشد می تواند بدن ما را ضعیف کند . افسردگی، اضطراب و بیماری‌های روحی همانطوری واکنش نشان می‌دهد که بیماری‌های جسمی نشان می‌ده.د گاهی مشکلات روحی حتی ممکن است در نتیجه یک بیماری جسمی باشد برای مثال فردی که دچار سکته قلبی شده است دچار افسردگی می‌شود. بنابراین اگر فکر می کنید مشکل روحی دارید می توانید به پزشک عمومی خودتان مراجعه کنید. پزشک و شما درباره نشانه ها و مشکلاتی که دارید سوال میکند تا متوجه شود مشکل شما از جسم تان است یا از روح و روان شما. به این ترتیب تشخیص بیماری جسمی باعث نشانه شده باشد یا نه بعد از آن شما را راهنمایی می کند که به کدام یک از متخصصین بهداشت روان مراجعه کنید.
گاهی ممکن است نیاز به استفاده ی همزمان از چند رویکرد را داشته باشید. برای مثال هم در درمان دارویی روانپزشک مراجعه کنید هم برای صحبت کردن درباره مشکلات روحی به شکل منظم به پیش روانشناس برویم.
