نوجوانی یکی از دوره‌های مهم و حساس در زندگی هر فردی به شمار می‌رود. نوجوان در این سن زیربنای آینده خود را پایه ریزی می‌کند. در این میان نحوه برخورد اطرافیان و تربیت والدین در تصمیم‌گیری و شکل گیری شخصیت او تاثیر بسزایی دارد. نوجوانان در این سن بلوغ را تجربه می‌کنند که خود چالش‌های بسیاری را به همراه دارد. بلوغ با تغییرات جسمی و هورمونی باعث تغییر خلق در او می‌شود. از همین رو والدین کار دشواری را برای تربیت فرزند خود پیش رو دارند. اگر بیش از اندازه به او سخت بگیرند و یا در مقابل او را کاملا آزاد بگذارند، عواقب ناخوشایندی در انتظار نوجوانشان قرار می‌گیرد. سازگاری با نوجوان و نحوه تربیت صحیح آن نیازمند مهارت‌هایی است که والدین را موظف به یادگیری می‌کند.
راهکارهای عملی در زمینه تربیت نوجوان سالم
نوجوانان روحیه حساسی دارند که هر رفتار اشتباه می‌تواند به سلامت روانی آن‌ها لطمه وارد کند. برای مثال در عین حالی که نیازمند کسب استقلال هستند و دوست ندارند مانند زمان کودکی با آن‌ها رفتار شود، از طرفی خواهان توجه و محبت از طرف والدین خود هستند. در مثالی دیگر فرزندتان که تا چندی قبل و در زمان کودکی مطیع تصمیمات شما بود، امروز برای گرفتن تصمیمات مختلف، خواهان استقلال است.
در ابتدا شاید سازگاری با این رفتارها برای والدین امری سخت باشد، اما با کمک از مشاوره نوجوان و یادگیری مهارت‌های ارتباطی می‌توانند رابطه خوبی بین خود و فرزندشان برقرار کنند. در ادامه به برخی از راهکارهای عملی در زمینه تربیت نوجوانان می‌پردازیم:
خودتان الگوی خوبی باشید
هرچقدر هم که اطلاعات و آگاهی خوبی داشته باشید و نکات آموزنده‌ای را به فرزند خود منتقل کنید، تا زمانی که او این نکات را در رفتار شما نبیند، به آن‌ها بها نمی‌دهد. برای مثال هرچقدر از او بخواهید با ادب باشد یا به بزرگ‌تر خود احترام بگذارد اما خودتان در زمان صحبت با همسرتان این مورد را رعایت نکنید، او ارزشی برای حرفتان قائل نمی‌شود.
یکی از تاثیرگذارترین روش‌های تربیتی، الگو پذیری از اطرافیان است. هرعملی که تمایل دارید فرزندتان انجام دهد را خودتان به خوبی اجرا کنید. طبق تحقیقات به عمل آمده میزان تاثیرگذاری رفتار شما قابل مقایسه با سخن شما نیست. پس اگر به دنبال این هستید فرزندتان معیارهای اخلاقی و رفتاری خوبی را در پیش بگیرید در ابتدا خودتان باید الگوی خوبی باشید.
قدرت تاثیربخشی کلام را جدی بگیرید
تاثیر کلام بر روی رفتار فرزندتان را جدی بگیرید:
- برای صحبت با او زمان، مکان و شرایط خوبی را انتخاب کنید.
- دائما در حال نصیحت کردن نباشید، چراکه هیچ فردی از نصحیت شدن مداوم خوشش نمی‌آید.
- به طور مداوم از رفتارهای او انتقاد نکنید. کمی صبور باشید و راه‌های دیگری را برای گوشزد کردن اشتباه فرزندتان پیدا کنید.
این شیوه رفتار سبب می‌شود قدرت کلامتان کاهش پیدا کند چرا که تذکراتتان در میان حجم وسیعی از انتقاد و نصحیت گم می‌شود. زمانی که قصد بیان نکته مهمی به فرزند خود را دارید، برای این کار زمان بگذارید و در حالتی دوستانه، آن را بیان کنید. به هیچ عنوان در زمان صحبت کردن از گوشی موبایل استفاده نکنید یا در حال تماشای تلویزیون با او صحبت نکنید. این اقدامات ارزش صحبتتان را پایین می‌آورد.
با فرزندتان مانند یک کودک رفتار نکنید
زمانی که فرزندتان پا به دوران نوجوانی می‌گذارد، نیازمند این است که کمی فضا به او دهید تا استقلال و هویت خود را پیدا کند. اگر همچنان مانند یک کودک ناآگاه با او برخورد کنید، احساس سرافکندگی به او دست می‌دهد. همچنین در برخی از مواقع، نوجوان برای اثبات بزرگ شدن خود دست به کارهای پرخطر می‌زند تا والدین اش را متوجه خود کند. برای مثال دیرآمدن به منزل یا کشیدن سیگار.
به نوجوانتان کمی فضا دهید تا آزادانه‌تر برای برنامه‌های خودش تصمیم بگیرید. این امر به معنی این نیست که او هرکاری دوست داشت بدون نظارت شما انجام دهد، بلکه استقلال بیشتر نسبت به سن کودکی می‌باشد. در این شرایط دچار بحران هویت نمی‌شود و شخصیتی وابسته پیدا نمی‌کند.
از بحران‌ها و خطرات این دوره مستقیما با او صحبت کنید
بلوغ جنسی و تغییر هورمون‌ها سبب می‌شود نوجوان به جنس مخالف تمایل پیدا کنند. همچنین گاهی برای هیجان‌خواهی دست به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر بزند. به صورت دوستانه با نوجوانتان از عواقب این رفتارها صحبت کنید و او را از آسیب‌های احتمالی آگاه کنید.
(برای آگاهی بیشتر در زمینه اعتیاد نوجوانان کلیک کنید.)
با دوستان فرزندتان صمیمی شوید
نوجوان تمایل دارد تایم زیادی را با دوستان خود بگذراند که اقتضای سن اوست و امری طبیعی محسوب می‌شود. او در گروه‌های دوستانه به دنبال تایید خواهی و کسب استقلال است. در این میان پدر و مادرها از این موضوع بسیار نگران هستند و سعی دارند رفت و آمد فرزندشان را کنترل کنند. این عمل، اثری عکس دارد و لجبازی نوجوان را برمی‌انگیزد.
به جای این شرایط سعی کنید نظارتی غیر مستقیم را انتخاب کنید و با دوستان فرزندتان، آشنا شوید. برای مثال هرچند وقت یک بار آن‌ها را به خانه‌تان دعوت کنید و تایم بیشتری را با هم بگذرانید. در شرایطی که فرزندتان احساس نکند مورد کنترل شماست، با دوستانش به تفریح روید تا بیشتر با همدیگر آشنا شوید. شما باید سعی کنید اعتماد فرزندتان را به خوبی جلب کنید.
سخن آخر
تربیت نوجوان کاری دشوار، حساس و مهم محسوب می‌شود چرا که در شکل گیری شخصیت نوجوان نقس اساسی دارد. نوجوان در سن بلوغ با بحران هویت روبه رو می‌شود و دائما از خود سوال‌هایی مانند من کیستم؟ برای چه به دنیا آمده‌ام؟ نقش من در این دنیا و خانواده چیست؟ برای آینده باید چه کاری انجام دهم؟ و.. از خود می‌پرسد. در این میان وظیفه پدر و مادر است که با آگاهی بخشی و تربیت صحیح بتوانند هویتی مستقل و سالم برای فرزندشان رقم بزنند. از آنجایی که تربیت نوجوان کاری سخت و حساس است، والدین می‌توانند از متخصص نوجوان در این زمینه کمک بگیرند تا اطلاعات خود را به روز کنند.
