نوجوانی یکی از دوره‌های مهم و حساس در زندگی هر فردی به شمار می‌رود. هر فرد در این سن زیربنای آینده خود را پایه‌ریزی می‌کند. در این میان نحوه برخورد اطرافیان و تربیت والدین در تصمیم‌گیری و شکل‌گیری شخصیت آن‌ها تاثیر به‌سزایی خواهد داشت. نوجوانان در این سن بلوغ را تجربه می‌کنند که خود چالش‌های بسیاری را به همراه دارد. بلوغ با تغییرات جسمی و هورمونی باعث تغییر خلق‌و‌خو در نوجوانان می‌شود. از همین رو، والدین کار دشواری برای تربیت فرزند خود در پیشدارند.
اگر بیش از اندازه به او سخت بگیرند یا برعکس عمل کنند و او را کاملا آزاد بگذارند، عواقب ناخوشایندی در انتظار نوجوانشان قرار می‌گیرد. سازگاری با نوجوان و نحوه تربیت صحیح آن نیازمند مهارت‌هایی است که والدین را موظف به یادگیری می‌کند. ارسطو فیلسوف بزرگ یونانی درباره اهمیت تربیت نوجوان می‌گوید: «عادات خوب شکل‌گرفته در جوانی، همه چیز را تغییر می‌دهد.» بنابراین، با شکرانه همراه باشید تا اصول تربیت نوجوان را مورد بررسی قرار دهیم و راهکارهای عملی برای نکات تربیتی نوجوانان به شما ارائه دهیم.
بررسی اصول و نکات تربیتی برای نوجوانان
کنار آمدن با روحیات و رفتار نوجوان خود
شما با دیدن تغییرات رفتاری و روحیات فرزند خود به‌عنوان والدین کودکی که در دوره نوجوانی قرار دارد، دچار اضطراب و نگرانی می‌شوید. این مسئله به‌شدت در نحوه رفتار شما با فرزندتان تاثیر می‌گذارد. اگر به دنبال نکاتی برای تربیت نوجوان خود هستید، باید بدانید که شرط اول درک و کنار آمدن با تغییرات جدید او محسوب می‌شود. لوئیز جی کاپلان می‌گوید: «نوجوانی پیوند کودکی و بزرگسالی است.» یعنی شما نباید این دوره را با دوره قبلی یا بعدی زندگی فرزند خود اشتباه بگیرید. در مقابل باید به شیوه‌ای رفتار کنید که به تغییرات او احترام بگذارید.
تجربه بلوغ، افزایش هورمون‌ها، دست و پا زدن برای پیدا کردن هویت، فشارهای اجتماعی و نیاز به استقلال باعث تغییراتی در رفتار و منش فرزند شما می‌شود و علائم خاصی از خود نشان می‌دهند. مثلا؛
- منزوی شدن و فرو رفتن در تنهایی
- اختصاص دادن وقت بیشتر به معاشرت با دوستان
- رد کردن ابراز محبت و احساس صمیمیت شما
- بدخلقی و رفتارهای ناپسند
شما باید برای تجربیات و دوره جدید در زندگی فرزندتان ارزش قائل شوید. تا زمانی که نتوانید نسبت به این موضوعات شناخت و درک کافی داشته باشید، تربیت نوجوانان ممکن نخواهد بود. رابرت کورمیر می‌گوید: «من همیشه این احساس را داشتم که همه ما در زندگی، به‌خصوص در نوجوانی تنها هستیم.»
درست است که علائم ذکر شده نگران‌کننده هستند، اما برای بررسی دقیق آن میتوانید مشاوره تربیتی نوجوانان را دریافت کنید.
خودتان الگوی خوبی باشید
هرچقدر هم که اطلاعات و آگاهی خوبی داشته باشید و نکات آموزنده‌ای را به فرزند خود منتقل کنید، تا زمانی که او این نکات را در رفتار شما نبیند، به آن‌ها بها نمی‌دهد. برای مثال هر چقدر از او بخواهید با ادب باشد یا به بزرگتر خود احترام بگذارد، اما خودتان در زمان صحبت با همسرتان این مورد را رعایت نکنید، او ارزشی برای حرفتان قائل نمی‌شود.
یکی از تاثیرگذارترین روش‌های تربیتی، الگو پذیری از اطرافیان است. هر عملی که تمایل دارید فرزندتان انجام دهد، خودتان به خوبی اجرا کنید. طبق تحقیقات به عمل آمده، میزان تاثیرگذاری رفتار شما قابل مقایسه با سخن شما نخواهد بود. پس، اگر به دنبال این هستید که فرزندتان معیارهای اخلاقی و رفتاری خوبی را در پیش بگیرید در ابتدا خودتان باید الگوی خوبی باشید.
ادی ودر می‌گوید: «مهم نیست چقدر خوب هستید. در یک مقطع زمانی فرزندانتان مجبور می‌شوند، استقلال خود را پیدا کنند و فکر کنند که مامان و بابا آدم‌های خوبی نیستند. این تصور تنها برای این است که خودشان را تثبیت کنند. نوجوانی یعنی همین. آن‌ها بدون توجه به آنچه که هست، از آن عبور خواهند کرد.»
قدرت تاثیر بخشی کلام را جدی بگیرید
یکی از مهمترین نکات تربیتی برای نوجوانان تاثیر سحر انگیز کلام محسوب می‌شود. تاثیر کلام روی رفتار فرزندتان را جدی بگیرید. برای درک بهتر میتوانید از مثال‌های زیر کمک بگیرید.
- برای صحبت با او زمان، مکان و شرایط خوبی را انتخاب کنید.
- دائما در حال نصیحت کردن نباشید؛ چراکه هیچ فردی از نصحیت شدن مداوم خوشش نمی‌آید.
- به طور مداوم از رفتارهای او انتقاد نکنید. کمی صبور باشید و راه‌های دیگری را برای گوشزد کردن اشتباه فرزندتان پیدا کنید.
شیوه رفتار نادرست سبب می‌شود، قدرت کلامتان کاهش پیدا کند؛ چرا که تذکراتتان در میان حجم وسیعی از انتقاد و نصیحت گم می‌شود. زمانی‌که قصد ذکر نکته مهمی را به فرزند خود دارید، برای این کار زمان بگذارید و در حالتی دوستانه، آن را بیان کنید. به هیچ عنوان در زمان صحبت کردن از گوشی موبایل استفاده نکنید یا در حال تماشای تلویزیون با او صحبت نکنید. این اقدامات ارزش صحبتتان را پایین می‌آورد.
یکی دیگر از مسائل مهم در تربیت نوجوانان، مسئله گوش‌کردن به آن‌ها محسوب می‌شود. این که صرفا شما متکلم وحده‌ای باشید که دائما حرف می‌زند، وجهه خوبی برای آن‌ها نخواهد داشت. شما باید به فرزند خود اجازه گفت‌وگوی متقابل را بدهید. این کار باعث می‌شود تا مشکلات و چالش‌های این دوره بهتر و سریع‌تر حل شوند. سعی کنید، در طول صحبت‌کردن او حرفی نزنید و خوب به حرف‌هایش گوش کنید. با این کار به او احساس ارزشمندی و بزرگی می‌دهید و در آینده مشکلات و مسائل خود را با شما در میان خواهد گذاشت.
با فرزندتان مانند یک کودک رفتار نکنید
وقتی فرزندتان پا به دوران نوجوانی می‌گذارد، نیازمند این است که کمی فضا به او دهید تا استقلال و هویت خود را پیدا کند. اگر همچنان مانند یک کودک ناآگاه با او برخورد کنید، احساس سرافکندگی به او دست می‌دهد. همچنین در برخی از مواقع، نوجوان برای اثبات بزرگ شدن خود دست به کارهای پرخطر می‌زند تا والدین‌اش را متوجه خود کند. برای مثال: دیر آمدن به منزل یا کشیدن سیگار.
به نوجوانتان کمی فضا دهید تا آزادانه‌تر برای برنامه‌های خودش تصمیم بگیرید. این امر به معنی این نیست که او هر کاری دوست داشت بدون نظارت شما انجام دهد. در واقع به این معنی است که استقلال بیشتر نسبت به سن کودکی خود داشته باشد. در این شرایط دچار بحران هویت نمی‌شود و شخصیتی وابسته پیدا نمی‌کند.
از بحران‌ها و خطرات این دوره مستقیما با او صحبت کنید
بلوغ جنسی و تغییر هورمون‌ها سبب می‌شود نوجوان به جنس مخالف تمایل پیدا کنند. همچنین، ممکن است، برای ایجاد هیجان دست به رفتارهای پرخطر مانند: مصرف مواد مخدر بزنند. در این شرایط باید به صورت دوستانه با نوجوانان از عواقب این رفتارها صحبت کنید و او را از آسیب‌های احتمالی آگاه کنید. این مسئله از مهمترین موضوعات تربیتی نوجوانان به شمار می‌رود. معمولا در زمان مشاوره اعتیاد نوجوانان ما با مواردی روبه‌رو هستیم که والدین به جای شنیدن و صحبت کردن، فقط به فرزند خود پرخاش کرده‌اند.
با دوستان فرزندتان صمیمی شوید
نوجوان تمایل دارد، تایم زیادی را با دوستان خود بگذراند که اقتضای سن او است و امری طبیعی محسوب می‌شود. فرزند شما در گروه‌های دوستانه به دنبال تایید خواهی و کسب استقلال است. در این میان پدر و مادرها از این موضوع بسیار نگران هستند و سعی دارند رفت و آمد فرزندشان را کنترل کنند. این عمل، اثری عکس دارد و لجبازی نوجوان را برمی‌انگیزد.
به جای این شرایط سعی کنید، نظارتی غیر مستقیم را انتخاب کنید و با دوستان فرزندتان، آشنا شوید. برای مثال هرچند وقت یک بار آن‌ها را به خانه‌تان دعوت کنید و تایم بیشتری را با هم بگذرانید. البته در شرایطی که فرزندتان احساس نکند، مورد کنترل شما است. همچنین با دوستانش به تفریح بروید تا بیشتر با همدیگر آشنا شوید. شما باید سعی کنید اعتماد فرزندتان را به خوبی جلب کنید.
اجازه تجربیات جدید حتی به غلط
شما نمی‌توانید تا ابد از فرزندتان محافظت کنید که اشتباه نکند. در مقابل، باید شرایطی فراهم کنید که در پی تجربیات نادرست، به اشتباه خود پی ببرد. همچنین، در این صورت میتوانید نحوه مواجه شدن با اتفاقات ناخوشایند و اشتباهات را به آن‌ها آموزش دهید.
یکی از اصول مهم در تربیت نوجوان‌ها، درس گرفتن از اشتباهات محسوب می‌شود. تا زمانی‌که شما فرزند خود را محدود کنید، این فرصت پیش نخواهد آمد. در نتیجه، امکان بروز اشتباهات و خطرات بزرگتر و غیر قابل جبران وجود دارد. گاهی به‌جای صحبت‌کردن، اجازه دادن برای تجربه کارسازتر است. آرنولد اچ کلاسو در این باره می‌گوید: «گفتن حقایق زندگی به یک نوجوان مانند حمام‌کردن ماهی است.»
[برای اخذ نوبت در مرکز مشاوره شرق تهران شکرانه با شماره‌های داخل سایت تماس بگیرید تا همکاران ما شما را راهنمایی کنند.]
سخن آخر
تربیت نوجوان کاری دشوار، حساس و مهم محسوب می‌شود؛ چرا که در شکل‌گیری شخصیت نوجوان نقش اساسی دارد. نوجوان در سن بلوغ با بحران هویت روبه‌رو می‌شود و دائما از خود سوال‌هایی مانند من کیستم، برای چه به دنیا آمده‌ام، نقش من در این دنیا و خانواده چیست، برای آینده باید چه کاری انجام دهم و غیره از خود می‌پرسد.
در این میان وظیفه پدر و مادر این است که با آگاهی بخشی و تربیت صحیح بتوانند هویتی مستقل و سالم برای فرزندشان رقم بزنند. از آنجایی که تربیت نوجوان کاری سخت و حساس است، والدین می‌توانند از مشاور نوجوان در این زمینه کمک بگیرند تا اطلاعات خود را به روز کنند.
سپاس از نظر لطف و همراهیتون دوست عزیز