جان اف کندی می‌گوید: «کودکان پیام‌های زنده‌ای هستند که ما به زمانی می‌فرستیم که نمی‌بینیم.» این مسئله نشانگر اهمیت کودکان و مسائل آن‌ها است. یکی از شایع‌ترین مسائلی که در مورد کودکان می‌شنویم بی اختیاری مدفوع در کودکان محسوب می‌شود. اکثر کودکان تا ۴ سالگی اختیار مدفوع و ادرار خود را به دست می‌آورند. پس اگر کودکی بعد از چهار سالگی به صورت عمدی یا غیر عمدی در لباس خود یا مکان‌هایی به غیر از دستشویی، دفع مدفوع کند، نشانه‌ای از یک مشکل در این زمینه است. برای بسیاری از کودکان این اتفاق می‌افتد که در زمان کودکی گاهی اختیار ادرار و مدفوع خود را از دست بدهند، ولی اگر برای مدت طولانی درگیر این مسئله شوند، آن زمان است که می‌توانیم بگوییم کودک دچار مشکل شده است.
انواع بی‌اختیاری مدفوع
- عمدی
- غیر عمدی
برای هر کدام از این موارد باید در ابتدا علت‌های بروز این مشکل را شناسایی کنیم .این دلایل هم می‌تواند جسمی‌باشد و هم روحی. ما با تشخیص درست از علت‌های این اختلال می‌توانیم درمان مناسبی برای آن پیدا کنیم و اوضاع را بهبود ببخشیم. نحوه برخورد والدین با این موضوع، از نکات مهمی‌است که باید به آن توجه کنیم . به این دلیل که هر رفتار اشتباهی می‌تواند مشکلات را بزرگ تر و جدی‌تر کند.
بی اختیاری مدفوع در کودکان چیست؟
در جواب این سوال باید بگویم که زمانی که کودکی بالای ۴ سال در مکان‌ها و زمان‌های نامناسب چه به صورت عمدی و چه به صورت غیر عمدی مدفوع خود را دفع کند، به آن بی اختیاری مدفوع می‌گویند. این موضوع در پسران بیشتر از دختران رایج است.
عموما این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کودک دچار یبوست شده باشد و به خاطر دردناک بودن و سختی در عمل دفع، تمامی‌مدفوع خود را خارج نمی‌کند و قسمتی از آن را نگه می‌دارد. در این شرایط قسمتی از مدفوع به صورت شل و آبکی نشت پیدا می‌کند و کودک دچار بی اختیاری در مدفوع می‌شود. ولی در بعضی مواقع کودک به علت لجبازی و مقابله با والدین خودش به صورت عمدی مدفوع خود را در جایی به غیر دستشویی دفع می‌کند.
نشانه‌های بی اختیاری مدفوع در کودکان
چه بخواهید سر از بی اختیاری مدفوع در کودکان ۱۰ ساله سر در بیاورید و چه بی اختیاری مدفوع در کودک ۷ ساله، این مسئله نشانه‌های مشخصی دارد. این نشانه‌ها عبارتند از:
- درد در ناحیه شکم
- کاهش اشتها
- مالیدن مقعد به خاطر احساس‌های ناراحتی که کودکان دارند
- کاهش فعالیت‌های فیزیکی و گوشه گیری
عدم کنترل مدفوع در کودکان به چه علتی رخ می‌دهد؟
در جواب باید بگویم که این امر دلایل بسیار زیاد و متعددی دارد، احتباس مدفوع، مشکلات مربوط به مقعد، خشم کودکان از پدر و مادر ،آموزش غلط برای دستشویی رفتن، ترس از دستشویی رفتن، از عواملی هستند که می‌توانیم به آن اشاره کنیم.
نگهداشتن مدفوع
اولین و مهمترین نکته ای که می‌توان به آن اشاره کرد احتباس مدفوع است. به این معنی که کودک مدفوع را نگه می‌دارد. در آن زمان روده قدرت انقباض خودش را از دست می‌دهد و آب بیشتری از مواد دفعی جذب می‌شود. همین امر سبب می‌شود مدفوع سفت شود و کودک برای دفع آن دچار مشکل شود.
مشکلات مقعدی
برخی از کودکان دچار مشکلات مقعدی هستند، به این صورت که به علت سخت بودن و دردناک بودن عمل دفع، کودک مدفوع خودش را به طور کامل تخلیه نمی‌کند. این نگه داشته شدن مدفوع آن را سفت می‌کند و دفع بعدی را سخت تر می‌کند. پس به عنوان علت بی اختیاری مدفوع در کودکان و عدم کنترل مدفوع در کودکان شناخته می‌شود.
خشم کودک از پدر و مادر
جادا پینکت اسمیت معتقد است: «مهم این نیست که شما به فرزندانتان چه می‌گویید، بلکه این است که با چه روشی به آن‌ها نشان می‌دهید چگونه زندگی کنند.». پس باید به این مسئله اهمیت بدهید که چگونه با یک بچه خشمگین برخورد کنید. عصبانی بودن و خشم کودک از والدین، خودش یکی دیگر از دلایل بی اختیاری محسوب می‌شود. در برخی از مواقع بین کودک و والدین کشمش‌هایی پیش می‌آید که کودک را وادار می‌کنند تا به دستشویی برود. در این حین کودک که از این اجبار ناراضی است شروع به لجبازی می‌کند که این نوع عمدی بی اختیاری نگه داشتن مدفوع است. جلسات روان درمانی به برطرف شدن این مشکل با این دلیل کمک ویژه‌ای می‌کند
ترس از رفتن به توالت
از علت نگفتن مدفوع در کودکان می‌توان به ترس اشاره کرد. ترس از دستشویی رفتن برخی از بچه‌ها به دلایل خیلی زیاد و متفاوتی می‌تواند باشد. این که کودکی از دستشویی می‌ترسد باعث می‌شود مدفوع خود را نگه دارد تا کمتر به آن محیط برود. در این زمان بهتر است با صحبت کردن و برطرف کردن دلایل ترس کودکان این مشکل را برطرف کنیم و در صورتی که خودمون نتوانستیم این ترس را در کودک درمان کنیم از مشاور و متخصص کودک کمک بگیریم.
آموزش غلط در زمان یادگیری برای رفتن به دستشویی
دلیل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد آموزش نادرست برای دستشویی رفتن است. هنگامی‌که کودک برای اولین بار آموزش دستشویی رفتن را می‌بیند اگر به اشتباه یاد بگیرد خودش دلیلی می‌شود برای عدم کنترل مدفوع. برای مثال اگر از روش‌های سختگیرانه و خشک برای آموزش توالت رفتن استفاده کنید کودک از رفتن به دستشویی متنفر می‌شود . شما میتوانید برای مدتی از استیکر‌های مورد علاقه فرزندان برای تشویق او و ارتباط گرفتن با محیط، در دستشویی‌تان استفاده کنید.
[برای اخذ نوبت در مرکز مشاوره شرق تهران شکرانه با شماره‌های داخل سایت تماس بگیرید تا همکاران ما شما را راهنمایی کنند.]
حالا اگر کودک ما دچار عدم کنترل در دفع شود چه پیامد‌هایی را در بر می‌دارد؟
این اختلال باعث خجالت و احساس شرم در کودک می‌شود به خاطر اینکه عموماً مورد تمسخر اطرافیان خودش قرار می‌گیرد و به مرور باعث می‌شود از اجتماع و برخورد با دیگران اجتناب کند و گوشه گیر شود . این کودکان اعتماد به نفس خودشان را از دست می‌دهند.
نکته مهمی‌که باید به آن اشاره کنم این است که رفتار والدین و نحوه ی برخورد آن‌ها با این موضوع بسیار موثر است و کودکانی که با رفتار صحیح پدر و مادرشان مواجهه شدند بدون هیچ مشکلی این دوره را با موفقیت گذراندند.
راهکار‌هایی برای بهبود بی اختیاری در مدفوع کودک
- تشویق کودک در زمانی که مدفوع خودش را به صورت کامل در زمان و مکان مناسب دفع کرد.
- فرد راجرز می‌گوید: «برای کودکان بازی یادگیری جدی محسوب می‌شود. بازی واقعا کار دوران کودکی است.» سعی کنید این کار را به‌صورت بازی همراه با پاداش انجام دهید.
- از سرزنش، تحقیر، دعوای لفظی و تنبیه فیزیکی به شدت پرهیز کنید.
- کودک همیشه نیم ساعت بعد از خوردن غذا به دستشویی برود و به مدت ۱۰ دقیقه بنشیند تا روده‌هایش برای عمل دفع تحریک شود و به این صورت کنترل مدفوعش را داشته باشد.
- نشستن در توالت به‌صورت مکرر برای تسریع فرایند دفع در روده
درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان
برای درمان قطعی بی اختیاری مدفوع در کودکان مراحل زیادی طی می‌شود. علاوه‌بر دریافت مشاوره کودک مراحلی در ادامه ذکر می‌کنیم که در روند درمان طی می‌شوند.
- تغییرات مربوط به رژیم غذایی
- مداخلات رکتوم مثل تنقیه تخصصی
- مشاوره روان‌درمانی
- بیوفیدبک درمانی؛ مبتنی بر تمرین‌های حسی که به کودک در تنظیم و کنترل عضلات و اعصاب روده کمک می‌کند.
اما در آخر چند نکته ی مهم
- معاینه جسمی‌و روانی در نزد پزشک و مشاوره کودک امری مهم به شمار می‌رود.
- یادگیری روش‌ها و مهارت‌های تربیتی توسط خانواده‌ها
- رفتار والدین به صورت مستقیم روی کودک تاثیر می‌گذارد پس با یک روش نامناسب و رفتار غلط یک مشکل جدی تری به وجود نیاوریم که این کار پیامد‌های خودش را دارد.
سخن پایانی
فرایند درمان مشکل بی اختیاری مدفوع در کودکان ممکن است طولانی‌نر از چیزی باشد که به آن فکر می‌کنید. بنابراین، نیاز به همراهی یک مشاور هم برای شما و هم کودکتان ضروری خواهد بود. ضمن اینکه نیاز به مراقبت و شکیبایی زیادی در این راه دارید. در صورت بروز مشکل میتوانید از سراسر کشور با مشاوران ما در شکرانه در ارتباط باشید.
ممنونم.
من کودکم را در سن یک سالگی به فرزندی گرفتم اکنون هفت و نیم ساله است. و این مشکل را دارد. باضافه اینکه بیش‌فعال هم هست با روانپزشک و روانشناس هم مطرح کرده ام کمک بدرد بخوری نکرده اند. بخاطر عدم تمرکز در درس براش دارو شروع کردم و الان شش ماه هست داروی آریپرازول و فلوکستین میدم. خیلی نگرانشم. اگه مدرسه ها مجازی نبود با این وضعش نمیدونم تو مدرسه چی به سرش میومد. یعنی کی خوب میشه. من چه کار باید بکنم؟ معمولا برخورد تند باهاش نمیکنم. و سعی میکنم هر دفعه با تذکر مهربانانه یا دست‌کم کمی دلخوری و نصیحت تمومش کنم ولی سرزنش اطرافیان را نمیتوانم تحمل کنم
سلام سمیه عزیزم . بله شرایط سختی هست و قابل درک هست. شما به عنوان والد باید مهارت فرزند پروری و یا دوره pmt رو مخصوص کودکان بیش فعال بگذرونید. چون این بچه ها شرایط خاصی برای یادگیری دارند . نوع آموزششون هم متفاوت هست. و حتما باید با یک درمانگر کودک و نوجوان اموزش مهارت صبر کردن رو اموزش بیینه.
پسر من هم ۸ سالشه هم ادرار هم مدفوع مشکل داره چندین دکتر هم بردم فایده نداشته
عزیزدلم میتونید با مشاورین مرکز ما جلسه داشته باشید. باید ارزیابی دقیق گرفته بشه . برنامه درمانی شناختی رفتاری نوشته اعمال بشه و در صورت نیاز به روانپزشک برای دارو درمانی ارجاع داده شود. اگر جلسات رو دنبال کنید قطعا نتیجه اثر بخش خواهد بود. شایدم نیاز باشه یک متخصص اورولوژ کودک رو معاینه کند
من یه پسر ۱۱ ساله دارم هرروز چند بار در روز در شلوار مدفوع میکنه و پنهان میکنه واقعا دیگه خسته شدم نمیدونم باید چکار کنم میتونید کمک کنید
سلام عزیزدلم . در این زمینه باید بررسی بشه از چه زمانی و به چه دلایلی این اتفاق رخ میده. ارزیابی و مصاحبه بالینی نیاز داریم. که در صورت نیاز به روانپزشک برای دارو درمانی ارجاع بدهیم. و در کنارش حتما از درمان رفتاری شناختی کمک گرفته بشه.
درود و خسته نباشید خدمت شما دختر من دو سالو یه ماهشه از یکسالگی مدفوعشو میگفت ادرارشم دو ماهه میگفت و شبا اصلا ادرار نمیکرد نزدیک یه ماه از پوشک گرفتمش …دو روزه نمیگه توی شلوارش میکنه و تا خودم نبینم چیزی نمیگه وقتی میبرمش دستشویی گریه میکنه و میاد بیرون دلیلش چی میتونه باشه؟
سلام عزیزم باید ارزیابی بالینی توسط متخصص کودک انجام بشه تا با تشخیص دقیق تر تکنیک اصلاح رفتار بهتون داده بشه.
سلام پسر من ۵ سالشه دوسالگی دستشویی رفتن را یاد گرفت ولی دوسال ونیمه که شد برگشت کرد و توی خودش ادرار میکرد وشب ادراری هم گرفت ولی مدفوعش را میگفت دوسال طول کشید تا تونست دوباره ادرارش را کنترل کنه وحالا که ادرارش درست شده مدفوعش را نمیتونه کنترل کنه وهمش شورتش کثیفه دکترهم بردمش آزمایش نوشت و مشکلی نداشت و الان واقعا درمونده ام دلم نمیخواد جلو بقیه کوچیک بشه ولی همش بو میده
سلام محبوب عزیز. اگر مشکل جسمانی نیست باید ارزیابی دقیق بالینی انجام بشه تا ریشه و علت مشخص بشه و با تکنیک های درمانی مشکل رو برطرف کنیم. متخصص های کودک مرکز میتونن راهنمایی دقیق تری داشته باشن.
سلام
پسر من ۱۰ سالشه
یه مدتی هستش که متاسفانه در لباسش مدفوع میکنه.
شده تو یک ساعت دو تا سه بار دچار این مشکل میشه
وقتی ازش سوال میکنم که چرا؟
میگه نمیدونم
بعد از کلی اصرار گفت وقتی استرس داره و خیلی … می‌ترسه و نمیدونه از چی می‌ترسه.
واقعا خسته شدیم نمیدونیم چیکار کنیم.
لطف میکنین مارو راهنمایی کنین
سلام عزیزم باید ارزیابی بالینی دقیق تری بشه تا ریشه مسئله مشخص بشه برای این کار با متخصص کودک مرکز در تماس باشید تا به طور کامل راهنماییتون کنن و مشکل به صورت کامل برطرف بشه
پیام‌های دوستان رو خوندم منم دخترم مشکل دفع داره ولی خانم دکتر همه رو گفتن باید دکتر برن و راه حلی ندادن
سلام فرشته عزیز وقت بخیر. مشکل دفع دلایل بسیاری داره باید اول ریشه را پیدا کرد و متناسب با شرایط کودک راهکار داد. بدون بررسی دقیق علمی نیست اگر راه حل درمانی قطعی داده بشه. تفاوت فردی هم باید در نظر گرفته بشه عزیزم.
سلام دختر من ۷سال و نیمشه.خیلی سختی کشیدم تا ۵سالگی از پوشک گرفتمش.ولی بعضی وقتها که مهمونی هستیم یا مهمون میاد تو شلوارش ادرار میکنه.الان هم حدود ۳هفته میشه که برای مدفوع دستشویی نرفته روزی ۷،۸تا شلوار کثیف میکنه.واقعا درمونده ام .نمیدونم چی کار کنم
سلام دوست عزیز
پیشنهاد میکنم حتما با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید و از نظرپزشکی بررسی کنید و در صورت لزوم حتما با روانشناس کودک جلسه داشته باشید .
از همراهیتون سپاسگزاریم .