بی اختیاری مدفوع در کودکان

جان اف کندی می‌گوید: «کودکان پیام‌های زنده‌ای هستند که ما به زمانی می‌فرستیم که نمی‌بینیم.» این مسئله نشانگر اهمیت کودکان و مسائل آن‌ها است. یکی از شایع‌ترین مسائلی که در مورد کودکان می‌شنویم بی اختیاری مدفوع در کودکان محسوب می‌شود. اکثر کودکان تا ۴ سالگی اختیار مدفوع و ادرار خود را به دست می‌آورند. پس اگر کودکی بعد از چهار سالگی به صورت عمدی یا غیر عمدی در لباس خود یا مکان‌هایی به غیر از دستشویی، دفع مدفوع کند، نشانه‌ای از یک مشکل در این زمینه است. برای بسیاری از کودکان این اتفاق می‌افتد که در زمان کودکی گاهی اختیار ادرار و مدفوع خود را از دست بدهند، ولی اگر برای مدت طولانی درگیر این مسئله شوند، آن زمان است که می‌توانیم بگوییم کودک دچار مشکل شده است.

انواع بی‌اختیاری مدفوع

• عمدی
• غیر عمدی

برای هر کدام از این موارد باید در ابتدا علت‌های بروز این مشکل را شناسایی کنیم .این دلایل هم می‌تواند جسمی‌باشد و هم روحی. ما با تشخیص درست از علت‌های این اختلال می‌توانیم درمان مناسبی برای آن پیدا کنیم و اوضاع را بهبود ببخشیم. نحوه برخورد والدین با این موضوع، از نکات مهمی‌است که باید به آن توجه کنیم . به این دلیل که هر رفتار اشتباهی می‌تواند مشکلات را بزرگ تر و جدی‌تر کند.

بی اختیاری مدفوع در کودکان چیست؟

در جواب این سوال باید بگویم که زمانی که کودکی بالای ۴ سال در مکان‌ها و زمان‌های نامناسب چه به صورت عمدی و چه به صورت غیر عمدی مدفوع خود را دفع کند، به آن بی اختیاری مدفوع می‌گویند. این موضوع در پسران بیشتر از دختران رایج است.

عموما این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کودک دچار یبوست شده باشد و به خاطر دردناک بودن و سختی در عمل دفع، تمامی‌مدفوع خود را خارج نمی‌کند و قسمتی از آن را نگه می‌دارد. در این شرایط قسمتی از مدفوع به صورت شل و آبکی نشت پیدا می‌کند و کودک دچار بی اختیاری در مدفوع می‌شود. ولی در بعضی مواقع کودک به علت لجبازی و مقابله با والدین خودش به صورت عمدی مدفوع خود را در جایی به غیر دستشویی دفع می‌کند.

نشانه‌های بی اختیاری مدفوع در کودکان

چه بخواهید سر از بی اختیاری مدفوع در کودکان ۱۰ ساله سر در بیاورید و چه بی اختیاری مدفوع در کودک ۷ ساله، این مسئله نشانه‌های مشخصی دارد. این نشانه‌ها عبارتند از:

• درد در ناحیه شکم
• کاهش اشتها
• مالیدن مقعد به خاطر احساس‌های ناراحتی که کودکان دارند
• کاهش فعالیت‌های فیزیکی و گوشه گیری

عدم کنترل مدفوع در کودکان به چه علتی رخ می‌دهد؟

در جواب باید بگویم که این امر دلایل بسیار زیاد و متعددی دارد، احتباس مدفوع، مشکلات مربوط به مقعد، خشم کودکان از پدر و مادر ،آموزش غلط برای دستشویی رفتن، ترس از دستشویی رفتن، از عواملی هستند که می‌توانیم به آن اشاره کنیم.

نگهداشتن مدفوع

اولین و مهمترین نکته ای که می‌توان به آن اشاره کرد احتباس مدفوع است. به این معنی که کودک مدفوع را نگه می‌دارد. در آن زمان روده قدرت انقباض خودش را از دست می‌دهد و آب بیشتری از مواد دفعی جذب می‌شود. همین امر سبب می‌شود مدفوع سفت شود و کودک برای دفع آن دچار مشکل شود.

مشکلات مقعدی

برخی از کودکان دچار مشکلات مقعدی هستند، به این صورت که به علت سخت بودن و دردناک بودن عمل دفع، کودک مدفوع خودش را به طور کامل تخلیه نمی‌کند. این نگه داشته شدن مدفوع آن را سفت می‌کند و دفع بعدی را سخت تر می‌کند. پس به عنوان علت بی اختیاری مدفوع در کودکان و عدم کنترل مدفوع در کودکان شناخته می‌شود.

خشم کودک از پدر و مادر

جادا پینکت اسمیت معتقد است: «مهم این نیست که شما به فرزندانتان چه می‌گویید، بلکه این است که با چه روشی به آن‌ها نشان می‌دهید چگونه زندگی کنند.». پس باید به این مسئله اهمیت بدهید که چگونه با یک بچه خشمگین برخورد کنید. عصبانی بودن و خشم کودک از والدین، خودش یکی دیگر از دلایل بی اختیاری محسوب می‌شود. در برخی از مواقع بین کودک و والدین کشمش‌هایی پیش می‌آید که کودک را وادار می‌کنند تا به دستشویی برود. در این حین کودک که از این اجبار ناراضی است شروع به لجبازی می‌کند که این نوع عمدی بی اختیاری نگه داشتن مدفوع است. جلسات روان درمانی به برطرف شدن این مشکل با این دلیل کمک ویژه‌ای می‌کند

ترس از رفتن به توالت

از علت نگفتن مدفوع در کودکان می‌توان به ترس اشاره کرد. ترس از دستشویی رفتن برخی از بچه‌ها به دلایل خیلی زیاد و متفاوتی می‌تواند باشد. این که کودکی از دستشویی می‌ترسد باعث می‌شود مدفوع خود را نگه دارد تا کمتر به آن محیط برود. در این زمان بهتر است با صحبت کردن و برطرف کردن دلایل ترس کودکان این مشکل را برطرف کنیم و در صورتی که خودمون نتوانستیم این ترس را در کودک درمان کنیم از مشاور و متخصص کودک کمک بگیریم.

آموزش غلط در زمان یادگیری برای رفتن به دستشویی

دلیل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد آموزش نادرست برای دستشویی رفتن است. هنگامی‌که کودک برای اولین بار آموزش دستشویی رفتن را می‌بیند اگر به اشتباه یاد بگیرد خودش دلیلی می‌شود برای عدم کنترل مدفوع. برای مثال اگر از روش‌های سختگیرانه و خشک برای آموزش توالت رفتن استفاده کنید کودک از رفتن به دستشویی متنفر می‌شود . شما می‌توانید برای مدتی از استیکر‌های مورد علاقه فرزندان برای تشویق او و ارتباط گرفتن با محیط، در دستشویی‌تان استفاده کنید.

[برای اخذ نوبت در مرکز مشاوره شرق تهران شکرانه با شماره‌های داخل سایت تماس بگیرید تا همکاران ما شما را راهنمایی کنند.]

حالا اگر کودک ما دچار عدم کنترل در دفع شود چه پیامد‌هایی را در بر می‌دارد؟

این اختلال باعث خجالت و احساس شرم در کودک می‌شود به خاطر اینکه عموماً مورد تمسخر اطرافیان خودش قرار می‌گیرد و به مرور باعث می‌شود از اجتماع و برخورد با دیگران اجتناب کند و گوشه گیر شود . این کودکان اعتماد به نفس خودشان را از دست می‌دهند.

نکته مهمی‌که باید به آن اشاره کنم این است که رفتار والدین و نحوه ی برخورد آن‌ها با این موضوع بسیار موثر است و کودکانی که با رفتار صحیح پدر و مادرشان مواجهه شدند بدون هیچ مشکلی این دوره را با موفقیت گذراندند.

راهکار‌هایی برای بهبود بی اختیاری در مدفوع کودک

• تشویق کودک در زمانی که مدفوع خودش را به صورت کامل در زمان و مکان مناسب دفع کرد.
• فرد راجرز می‌گوید: «برای کودکان بازی یادگیری جدی محسوب می‌شود. بازی واقعا کار دوران کودکی است.» سعی کنید این کار را به‌صورت بازی همراه با پاداش انجام دهید.
• از سرزنش، تحقیر، دعوای لفظی و تنبیه فیزیکی به شدت پرهیز کنید.
• کودک همیشه نیم ساعت بعد از خوردن غذا به دستشویی برود و به مدت ۱۰ دقیقه بنشیند تا روده‌هایش برای عمل دفع تحریک شود و به این صورت کنترل مدفوعش را داشته باشد.
• نشستن در توالت به‌صورت مکرر برای تسریع فرایند دفع در روده

درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان

برای درمان قطعی بی اختیاری مدفوع در کودکان مراحل زیادی طی می‌شود. علاوه‌بر دریافت مشاوره کودک مراحلی در ادامه ذکر می‌کنیم که در روند درمان طی می‌شوند.

1. تغییرات مربوط به رژیم غذایی
2. مداخلات رکتوم مثل تنقیه تخصصی
3. مشاوره روان‌درمانی
4. بیوفیدبک درمانی؛ مبتنی بر تمرین‌های حسی که به کودک در تنظیم و کنترل عضلات و اعصاب روده کمک می‌کند.

اما در آخر چند نکته ی مهم

• معاینه جسمی‌و روانی در نزد پزشک و مشاوره کودک امری مهم به شمار می‌رود.
• یادگیری روش‌ها و مهارت‌های تربیتی توسط خانواده‌ها
• رفتار والدین به صورت مستقیم روی کودک تاثیر می‌گذارد پس با یک روش نامناسب و رفتار غلط یک مشکل جدی تری به وجود نیاوریم که این کار پیامد‌های خودش را دارد.

سخن پایانی

فرایند درمان مشکل بی اختیاری مدفوع در کودکان ممکن است طولانی‌نر از چیزی باشد که به آن فکر می‌کنید. بنابراین، نیاز به همراهی یک مشاور هم برای شما و هم کودکتان ضروری خواهد بود. ضمن اینکه نیاز به مراقبت و شکیبایی زیادی در این راه دارید. در صورت بروز مشکل می‌توانید از سراسر کشور با مشاوران ما در شکرانه در ارتباط باشید.