همه افراد از بدو تولد تا سنین بالاتر شروع به ساختن چارچوب های معتبر فکری برای خود می کنند که این چهارچوب ها در گذر زمان تبدیل به ستون ها و باورهای محکمی می‌شوند که می‌توانند فرد را در داشتن یک زندگی با احساس خوب، هدایت کنند و یا او را در مسیری که پیوسته همراه با ناآرامی و احساس‌های ناخوشایند است رهنمون سازند.
از جمله باورهایی که در شکل‌گیری این چهارچوب‌ها نقش مهمی دارد جملاتی است که یا مستقیم و یا تلویحی از بایدها و نبایدهای افراد در آن استفاده می‌شود. این بایدها و نبایدها اگر در جای درستی قرار نگرفته باشند می‌توانند مشکلات جدی به ارمغان بیاورند که به تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد.
۱- بایدها عزت نفس افراد را تحت تاثیر قرار می‌‌دهند.
الف) بسیاری از بایدهایی که افراد با آن بزرگ می شوند در شرایط زمانی و مکانی دیگر، مناسب آنها نیست. بایدها خاصیت انطباقی ندارند و اغلب سفت و سخت سرجایشان نشسته‌اند و فرد برای اطاعت از آنها چاره‌ای ندارد، و چاره ایی ندارد تا احساس های ناخوشایند حاصل از آن را تجربه کند. چرا که باید و نبایدهای نامناسب مانع برآورده شدن درست نیاز‌های افراد می‌شوند. .
ب) بایدهایی که به عزت نفس آسیب وارد می کنند موقعیت ها و رفتارها و سلیقه‌هایی هستند که اساساً ربطی به اخلاق ندارند ولی مورد حمله اخلاقی قرار می‌گیرند. این فرآیند از دوران کودکی؛ در تربیت ناکارآمدی شکل می گیرد که در آن والدین به فرزندان می گویند؛ “اگر از قوانین (بایدها) آنها تبعیت کنید “خوب” و در غیر این صورت “بد ” هستید “. دوقطب درست – نادرست، خوب – بد توسط کلام آنها به آرامی در فضای ارزشها و قوانین شخصی فرزندان وارد می شود و اگر این قوانین (باید های انعطاف ناپذیر)، لازم باشد که همواره اجرا شوند؛ افراد مرتب با احساس‌های درونی بد بودن و خوب بودن گرفتار می‌شوند. رفتاری که در کودکی مناسب بوده ممکن است در بزرگسالی دیگر مناسب نباشد. فرض کنید در خانواده‌ای فرزند “خوب” یعنی؛ “کسی که همیشه حرف بزرگ های بزرگتر هایش را گوش بدهد.” این باور شاید در کودکی مناسب باشد اما اگر در دوران بزرگسالی هم؛ همچنان باید همینگونه باقی بماند فرد عمیقا می‌پندارد که مخالفت کردن کار بدی است و او هم که قرار است مخالفت ورزی کند؛ آدم بدی است و حجمی از احساس های ناخوشایند را تجربه خواهد کرد.
۲- بایدها و نبایدها، انعطاف پذیری افراد را کم می کنند.
یکی از ویژگی‌های مناسب در افراد این است که بتوانند خود را با شرایط و موقعیت های مختلف وفق بدهند. داشتن بایدهای نامناسب فراوان، سد محکمی است؛ در مقابل لذت بردن از زندگی و معاشرت و روابط سالم با سایر افراد. اینگونه افراد قوانین را برای سایرین طراحی می کنند و انتظار دارند که آنها این قوانین را بی چون و چرا انجام بدهند، در غیر این صورت احساس‌های ناخوشایند به سراغ آنها می آید.
۳- باید و نبایدها، افراد را در دام کامل خواهی می‌اندازد.
یکسری از بایدهایی که مانع احساس خوشایند افراد می شود بایدهایی است که با کامل خواهی افراد گره خورده است و بعضاً با موفقیت نسبی افراد همراه است؛ احتمالا بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد و از آن به عنوان یک ویژگی مناسب و عاملی برای عرض اندام استفاده می‌شود. غافل از اینکه کمال خواهی انتها ندارد؛ و سرابی بیش نیست.
در واقع افراد احساس خوشایند موقت را با یک نارضایتی طولانی معاوضه می کنند.
۴- بایدها و نبایدها،هیجانات منفی را در افراد تقویت و فعال می‌کنند.
با مرور به آنچه گفته شد، ملاحظه بفرمایید که چطور احساسات ناخوشایند همراه این باورهای نامناسب شکل می‌گیرند و در افراد نهادینه می شوند. هیجانات همراه با این قوانین سفت و سخت ترس، اضطراب، شرم…. می باشد. “ترس” هیجان بارز و پایه افرادی است که درگیر بایدهای نامناسب خود هستند.
. افراد می‌ترسند از اینکه توسط والدین، دیگران کنار گذاشته شوند. افراد می‌ترسند از اینکه موفق نباشند. افراد می‌ترسند از اینکه قضاوت شوند. افراد می‌ترسند از اینکه آدم خوبی نباشند. . اگر این قوانین سفت و سخت با این همه هزینه‌های ناخوشایند، همچنان کافی نباشد و مانع زندگی رضایت بخش آنها باشد؛ هیجانات خشم، اضطراب، شرم و... به سراغ آنها خواهند آمد. . * بایدهای خود را مرور کنید و آنهایی که ارزش هستند نگهدارید و آنهایی که مانع زندگی واقع‌بینانه می‌شوند را بازسازی نمایید.
منبع abetterlife_ir
