اعتیاد یکی از معضل‌های اجتماعی است که فقط مختص بزرگسالان نیست و بسیاری از نوجوانان حتی کودکان را هم گرفتار خودش می‌کند. اعتیاد به مواد مخدر تنها یکی از انواع اعتیاد است. به طور کلی هر عملی که بیش از حد نیاز انجام شود و در صورت انجام ندادن علائم کمبود آن مشخص شود و رفته رفته میزان مصرف آن شدت یابد را، می‌توان اعتیاد نامید. برای مثال اعتیاد به فضای مجازی، اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری، اعتیاد به فیلم‌های مستهجن و.. . اعتیاد به مواد مخدر یک بیماری مزمن و عود کننده به شمار می‌رود که در مغز انسان تغییرات بسیاری را ایجاد می‌کند. نوجوانان یکی از آسیب پذیرترین گروه‌های سنی در برابر این آسیب اجتماعی است. اعتیاد نوجوانان به دلایل زیاد محیطی، خانوادگی، اجتماع و جمع‌های دوستانه شکل می‌گیرد.
دوران کودکی فرد بیشترین تاثیر را از خانواده خود می‌گیرد اما با افزایش سن، نقش دوستان پر رنگ‌تر می‌شود. نوجوان در سن بلوغ به دنبال پیدا کردن استقلال و هویت خود می‌باشد و تلاش می‌کنند این استقلال را در کنار دوستان خود تعریف کنند. آن‌ها در این سن توانایی نه گفتن ندارند و به خودشناسی کامل نرسیده‌اند. همچنین نداشتن مهارت حل مسئله و کنترل هیجانات او را مستعد کشیده شدن به سمت اعتیاد می‌کند.
دلایل گرایش نوجوان به دوستان معتاد
هویت
نوجوان هویت ثابتی ندارد و دائما به دنبال حفظ استقلال خودش است. او دوست دارد همه به آن توجه کنند، توانایی‌های او را تحسین کنند و از افکارش به عنوان یک فرد بالغ حمایت کنند. اما او چنین بازخوردی از اطرافیان خود نمی‌گیرد و به همین دلیل ترجیح می‌دهد بیشتر تایم خود را با دوستان هم سن سپری کند. در این میان گروه‌هایی که به سمت خلاف، کارهای پرخطر، هیجان و .. گرایش دارند، نظر نوجوان را بیشتر به خود جلب می‌کند و برای وارد شدن به چنین گروهی تلاش می‌کند شبیه آن‌ها شود. دوستان نوجوان به نظر او احترام می‌گذارند، مانند یک کودک با او برخورد نمی‌کنند و هویتش را به رسمیت می‌شناسند. کاری که والدین انجام نمی‌دهند. از طرفی دیگر نوجوانان با کشیدن سیگار و مواد مخدر قصد اثبات بزرگ شدن را به والدین خود دارند.
خانواده آشفته و نابه سامان
خانواده محل آرامش و رفع نیازهای عاطفی برای هر فردی است. زمانی که به دلیل دعوای والدین، عدم تربیت صحیح فرزندان، وقت نگذاشتن برای هم‌دیگر، خودخواهی، غرق در کار شدن و.. مهر و محبتی بین اعضا وجود نداشته باشد، نوجوان برای رفع نیازهای خودش به گروه های دیگر پناه می‌برد. در این شرایط آسیب پذیری او برای گرایش به اعتیاد بسیار بالا می‌رود و همچنین باعث انزوا و گوشه گیری فرد می‌شود.
نیاز به تعلق
نیاز به تعلق یکی از مهم‌ترین نیازهای هر نوجوان در این سن است. او دوست دارد به گروهی تعلق داشته باشد و همه او را بپذیرند. او برای رسیدن به تایید همسالان خود دست به انجام خیلی کارها می‌زند. زمانی که از نوجوانان علت گرایش به مصرف مواد مخدر را جویا می‌شویم، اکثرا به دنبال تعارف دوستان خود به این راه کشیده شده‌اند.
همانند سازی با الگو
وقتی نوجوان وارد گروه شود به دنبال الگویی برای خود است، بعد از انتخاب الگو سعی می‌کند خودش را با الگو همانند کند تا تایید همه افراد را به دست بیاورد. زمانی که ارزش و بایدهای این گروه اعتیاد و کارهای خلاف باشد ، او تسلیم این قوانین می‌شود.
پیشگیری اعتیاد در خانواده
از قدیم گفته‌اند در هر امری پیشگیری بهتر از درمان است. با بررسی عوامل گرایش به اعتیاد در نوجوانان به این نتیجه می‌رسیم با رعایت نکات تربیت نوجوان و رفتار با نوجوان به طرز صحیح می‌توانیم تا حد زیادی از از گرایش به مصرف مواد مخدر در فرزندمان جلوگیری کنیم.
برطرف کردن نیازهای عاطفی و رفع کمبود محبت در خانواده
زمانی که نوجوان از سمت والدین و اعضای خانواده از لحاظ عاطفی تامین باشد برای ارضای نیازهای خود جاهای دیگری را نمی‌گردد.
عدم تبعیض قائل شدن بین اعضای خانواده
زمانی که نوجوان احساس کند بین او و خواهر برادرانش تبیعض قائل می‌شوند از اعضای خانواده دوری می‌کند و برای جبران احساس حقارت خود ممکن است به اعتیاد روی بیاورد.
عدم افراط در محبت کردن
در مقابل خانواده‌هایی که محبت را از فرزندان خود دریغ می‌کنند، والدینی هستند که در رابطه عاطفی و محبت به فرزند زیاده روی می‌کند. آن‌ها فرزندانی لوس و وابسته پرورش می‌دهند. نوجوانی که همیشه به والدین خود متکی بوده است هیچ گاه احساس استقلال نمی‌کند و در زمان ورود به اجتماع با بی‌توجهی افراد نسبت به نیازهایش مواجه می‌شود. احساس ناتوانی و فشار روانی موجود می‌تواند نوجوان را به سمت اعتیاد سوق دهد.
کنترل و محدود نکردن بیش از حد نیاز
والدینی که دائما برای فرزند خود تعیین تکلیف می‌کنند و در هر امری او را محدود می‌کنند، زمینه اعتیاد را برای نوجوان خود فراهم می‌کنند. به جای چک کردن وسایل یا منع از کارهایی که اقتضای سنش است، با او صمیمی شوید و رابطه‌ای دوستانه در پیش بگیرید. مطمئن باشید هر زمانی که اعتمادش را جلب کنید تمامی صحبت‌هایش را به شما می‌گوید.
افزایش آگاهی و کسب مهارت‌ها
تا زمانی که والدین دچار فقر آگاهی در زمینه تربیت فرزند داشته باشند، آسیب‌های جدی به سلامت روح و جسم او می‌زنند.
رفع آشفتگی‌های خانواده
زمانی که نوجوان دائما دعوا و نزاع والدینش را ببیند، از منزل ماندن زده می‌شود او ترجیح می‌دهد بیشتر اوقات خود را بیرون از خانه و با دوستانش بگذراند، در این شرایط احتمال آسیب به او بیشتر است. با کمک مشاوره خانواده محیطی آرام و با آرامش برای خود و فرزندانتان فراهم کنید.
نقش خانواده در درمان اعتیاد
درمان اعتیاد نوجوانان به عوامل بسیاری مانند نوع اعتیاد، نوع مواد مصرفی، میزان استفاده، سن و.. بستگی دارد. روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که متخصص مربوطه آن را تشخیص می‌دهد. دارو درمانی و روان درمانی از روش‌های کاربردی در درمان اعتیاد نوجوانان به شمار می‌روند. حضور و نقش خانواده در این موقعیت بسیار پر رنگ است. برای مثال:
- همراهی بیمار تا جلسات درمانی
- سپردن مسئولیت به او برای ایجاد حس کارآمدی
- صحبت کردن و وقت سپری کردن با او در زمانی که تمایل به مصرف دارد.
- تغییر محیط و حال و هوای او.
نکته مهم
قطع ارتباط با دوستان معتاد بعد از ترک
بعد از ترک اعتیاد در نوجوان، او نباید به هیچ عنوان با دوستانی که همچنان درگیر اعتیاد هستند ارتباط برقرار کند. حتی اگر آن‌ها از ترک دوستشان بسیار هم خوشحال باشند اما باز هم حضور در جمع شان باعث لغزش فرد می‌شود. وقت گذارنی با دوستانی که درگیر اعتیاد هستند برای شما تداعی کننده لحظات قبل و در نتیجه وسوسه به استفاده است.
سخن آخر
اعتیاد در هر سنی می‌تواند فرد را گرفتار خودش کند. نوجوانی یکی از این سنین پر خطر محسوب می‌شود. افسردگی، تغییر هورمون‌ها، پرخاشاگری، مشکلات جسمی و روحی، حساس شدن، عدم ثبات هویتی، استقلال طلبی و تایید خواهی از عوامل موثر در گرایش به مصرف مواد مخدر در نوجوان محسوب می‌شود. توصیه ما به همه والدین این است که در این سن حساس از مشاوره نوجوان برای برای کسب مهارت‌های تربیتی کمک بگیرند.
