اعتماد به نفس یکی از مولفه‌های اصلی موفقیت محسوب می‌شود. چراکه هرفردی باید به توانایی‌های خودش ایمان داشته باشد تا در مسیر موفقیت قدم بردارد. داشتن اعتماد به نفس در نوجوانان با وجود چالش‌های سن بلوغ امری دشوار به حساب می‌آید. بلوغ با تغییرات ظاهری، هورمونی و روحی سبب می‌شود فرد از خودش رضایت کافی نداشته باشد و تصویر ناخوشایندی در ذهنش بسازد. زمانی که رفتار با نوجوانان به شکل نادرستی صورت بگیرد و عوامل محیطی این احساسات منفی را تشدید کند، او دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شود. ادامه دار شدن این روند به نوجوان اجازه نمی‌دهد استعداد های خود را شناسایی کند و برای خودشکوفایی تلاش کند. وظیفه والدین دراین شرایط این است که با آگاهی از نحوه صحیح رفتار با نوجوانان به او در تقویت اعتماد به نفس کمک کنند و در صورت نیاز به مشاوره نوجوان مراجعه کنند.
تعریف و نشانه‌های اعتماد به نفس نوجوانان
اعتماد به نفس یک نوع خودباوری است که نوجوان در آن توانایی‌های خود را به طرز واقع بینانه‌ای نسبت به دیگران ارزیابی می‌کند. افرادی که اعتماد به نفس خوبی دارند، از شکست‌ها نمی‌ترسند و در زمان تصمیم گیری دائم به فکر قضاوت اطرافیان نیستند. این ویژگی کمک می‌کند تا نوجوانان احساس خودکارآمدی داشته باشند و در موقعیت‌های مختلف توانمندی‌های خود را به کار بگیرند.
نوجوانی که اعتماد به نفس بالایی دارد:
- در زمانی که نظر مخالفی دارد، آن را شجاعانه مطرح می‌کند.
- به راحتی از احساسات و افکار خود صحبت می‌کند.
- روابط خوبی با همسالان خود دارد.
- توانایی خوبی در ابراز وجود دارد.
- توانایی نه گفتن را دارد.
- به دنبال شکل دادن شخصیتی مستقل است.
نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارد:
- ارتباط خوبی با همسالان خود ندارد.
- دوست صمیمی و همیشگی برای خود انتخاب نمی‌کند.
- در برقراری ارتباط چشمی با دیگران دچار استرس می‌شود.
- به تنهایی و گوشه گیری تمایل دارد.
- از بیان نظر مخالف با دیگران واهمه دارد.
- احساس وابستگی به اطرافیان، علی الخصوص والدین خود دارد.
- از رفتن به موقعیت‌های اجتماعی فراری است.
راه‌های افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان
نوجوانان ممکن است به دلایل متفاوتی اعتماد به نفس خود را از دست بدهند که بهترین کمک به آن‌ها مراجعه به متخصص نوجوان است. روانشناس با ریشه یابی علل کاهش اعتماد به نفس و یاددهی مهارت‌های لازم به افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان کمک موثری می‌کند. در ادامه به برخی از راهکارهای مفید برای توصیه به والدین می‌پردازیم:
الگوی خوبی برای فرزندتان باشید
در هر زمینه شما هرچقدر هم که صحبت‌های خوبی با فرزندتان داشته باشید و یا نکات مهمی را با او در میان بگذارید، تا فرزندتان این رفتار را در شما مشاهده نکند، در او درونی نمی‌شود. آن‌ها از رفتار شما الگو برداری می‌کنند و با توجه به آن رفتار می‌کنند. برای مثال زمانی که به توانایی‌های خود باور داشته باشید، نشان دهید که ویژگی‌های خوب خود را می‌پسندید و برای خود ارزش قائل هستید، اعتماد به نفس را از شما الگو برداری می‌کند. اما در مقابل اگر از تمامی شرایط بد بگویید، خودتان را دائما سرزنش کنید و مقصر تمامی اتفاقات بدانید، این رفتار را غیرمستقیم به فرزند خود آموزش داده‌اید.
از تلاش‌های نوجوانتان قدردانی کنید
عادتی غلط که در بین عموم مردم شکل گرفته است، تکیه بر نتیجه کار است. اگر خوب و رضایت بخش بود، تشویق می‌کنند و در غیر این صورت تمامی تلاش فرد را نادیده می‌گیرند. پدر و مادر باید قدردان زحمات فرزندشان باشند. برای مثال زمانی که برای آزمونی سخت تلاش می‌کند، منتظر نتیجه عالی برای تشویق نباشید. به او بگویید که چقدر از تلاشش رضایت دارید و قدردان او هستید. بگذارید فرزندتان متوجه شود که او را می‌بینید.
از شکست‌ها فاجعه نسازید
روزهای سخت و تجربه شکست‌ها است که به رسیدن موفقیت کمک می‌کند. از شکست خوردن فاجعه نسازید که نوجوان با تجربه آن فکر کند دنیا به آخر رسیده است. به فرزندتان بیاموزید هیچ انسانی کامل نیست و همیشه همه موارد مطابق میل ما جلو نمی‌رود. افرادی که هیچ گونه تصوری از شکست ندارند تصویری فاجعه آمیز از آن می‌سازند. حتی در خیلی از موارد از ترس شکست کاری را آغاز نمی‌کنند. والدین موظف هستند به فرزند خود یاد دهند که موفقیت بدون شکست معنا پیدا نمی‌کند.
در پذیرش نقاط ضعف به او کمک کنید
همه ما در وجودمان نقاط مثبت و منفی را در کنار هم داریم. هیچ انسان با ویژگی‌های کاملا مثبت وجود ندارد و نوجوانان نیز از این ماجرا مستثنی نیستند. همه باید نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی بشناسیم و در جهت بهبود ضعف‌ها و تقویت نقاط قوت خود تلاش کنیم. پدر و مادرها نیز موظف هستند از به فرزندان خود بیاموزند که ضعف‌هایشان را بپذیرند و برای بهترشدن تلاش کنند. در صورتی که والدین قصد پوشاندن و سرکوب نقاط ضعف را داشته باشند، سبب شکل گیری اعتماد به نفسی کاذب در فرزند خود می‌شوند.
بر ویژگی‌های اکتسابی نوجوان تاکید داشته باشید
ویژگی‌های افراد به دو دسته انتسابی و اکتسابی تقسیم می‌شود. ویژگی‌های انتسابی از بدو تولد با فرد همراه است اما ویژگی‌های اکتسابی توسط خود فرد کسب می‌شود. ظاهر، نژاد، خانواده، رنگ پوست، قد، محل تولد، زشتی، زیبایی از جمله ویژگی‌های انتسابی هستند که فرد در به وجود آمدن آن‌ها نقشی نداشته است. اما موفقیت شغلی، تحصیلی، اجتماعی و.. از جمله ویژگی‌های اکتسابی هستند. پدر و مادرها موظفن بر روی ویژگی‌های اکتسابی فرزندشان ارزش گذاری کنند و به او در رسیدن به موفقیت کمک کنند. چرا که ویژگی‌های انتسابی قابل تغییر و ارتقا نیستند. در این شرایط اعتماد به نفس نوجوان خود را تقویت می‌کنید.
سخن آخر
اعتماد به نفس که از خودباوری نسبت به توانایی‌هایمان می‌آید در رسیدن به موفقیت نقش پر رنگی را ایفا می‌کند. والدین وظیفه دارند با آگاهی از راه‌های افزایش اعتماد به نفس، تقویت خودگویی‌های مثبت، آموختن مهارت جرئت ورزی، حمایت از نوجوان و تربیت صحیح، اعتماد به نفس نوجوانان را تقویت کنند و در صورت نیاز از مشاوره نوجوان کمک بگیرند.
