تجربه احساس اضطراب و استرس در همه افراد امری طبیعی به شمار می‌رود و هیچ کسی نیست که اصلا آن را تجربه نکرده باشد. اما اگر اضطراب به قدری بالا رود که بر تمام عملکردهای ما تاثیر منفی بگذارد، از حالت طبیعی خارج می‌شود و در این شرایط باید برای درمان آن اقدام کرد. نوجوانان به دلایل مختلف محیطی و جسمی در اضطراب‌های متفاوتی به سر می‌برند. تمام شدن دوران کودکی، رویارویی با مسئولیت‌های بزرگ‌تر، تغییرات جسمی، به هم ریختن هورمون‌ها و مخصوصا در حال حاضر قرار داشتن در شرایط کرونا از عوامل مهم ایجاد اضطراب در نوجوانان به شمار می‌رود.
اضطراب عموما به شکل ناراحتی، نگرانی، افرایش ضربان قلب، معده درد، تهوع، سر درد و تنفس سریع خودش را نشان می‌دهد. ادامه دار شدن احساس اضطراب در نوجوانان سبب ایجاد مشکلات متعدد روحی و جسمی برای او می‌شود. والدین وظیفه دارند در این دوره حساس توجه ویژه‌ای به فرزند خود داشته باشند و در صورت مشاهده علائم اضطرابی به مشاوره نوجوان برای کمک به فرزندشان مراجعه کنند.
علائم و نشانه‌های اضطراب در نوجوانان
نشانه‌های جسمانی
واکنش‌های فیزیکی دربدن در زمان تجربه اضطراب به شکل‌های تهوع، سرگیجه، سردرد، تنگی نفس، لرز کردن، تپش قلب، ناراحتی در قفسه سینه، خشکی دهان، تکرر ادرار، عرق کردن، دل پیچه و کم اشتهایی، خودش را نشان می‌دهد.
نشانه‌های شناختی
تصمیمات غیرمنطقی، عدم تمرکز، قضاوت‌های نادرست، احساس خشم، ضعف عمکلرد، دیدگاه منفی، دلشوره، ناراحتی از نشانه‌های شناختی اضطراب به شمار می‌رود.
نشانه‌های رفتاری
تغییرات در خواب، کاهش و افزایش اشتها، آشفتگی، ناخن جویدن، پوست لب را کندن، فریاد و پرخاشگری از نشانه‌های رفتاری اضطراب می‌باشد.
نشانه‌های خلق و خو
گوشه‌گیری، تمایل به تنهایی، بی‌قراری، ناراحتی، احساس افسردگی، بی‌علاقگی به کارهای مورد علاقه، عصبانیت ناگهانی بخشی از نشانه‌های اضطراب نوجوانان محسوب می‌شود.
انواع اختلال اضطراب
- هراس اجتماعی
- اختلال هراس عمومی
- فوبیای خاص
- اختلال هراس
- اضطراب جدایی
دلایل شایع ایجاد اضطراب در نوجوان
- والدین انتظارات زیادی از فرزند خود دارند.
- نوجوان تحت تاثیر موقعیت ترسناک و تهدید آمیز است.
- اختلال افسردگی در نوجوانان
- بلوغ جسمانی
- تاثیرات دوران کودکی ناسالم
- عزت نفس کم
- اعتماد به نفس ناکافی
- شرایط بد اقتصادی
- شرایط آشفته خانه
- شرایط نامطلوب برای زندگی
- فشار مدرسه و شرایط تحصیل
- رقابت ناسالم با فامیل یا دوستان
- اشکال در مدیریت زمان
- روابط احساسی و تمایل به برقراری رابطه با جنس مخالف
- رویدادهای ناگوار مانند از دست دادن، زلزله، سیل و…
- اتفاقات تلخ مانند سانحه تصادف و..
- تغییرات بزرگ مانند مهاجرت، طلاق والدین و..
- فشار دوستان برای استفاده از دخانیات
- تعارض یا تجاوز جنسی
- ورود به زندگی اجتماعی
- عدم رضایت از ظاهر و شرایط جسمانی
- افت تحصیلی
درمان اضطراب نوجوانان
روش‌های کاربردی متعددی برای درمان اضطراب و استرس نوجوانان وجود دارد که به برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
حمایت والدین
یکی از مهم‌ترین و تاثیر گذارترین راهکارهای کاهش اضطراب نوجوان، حمایت همه جانبه والدین از فرزندشان است. نوجوانان در سن بلوغ دوران بحرانی خاصی را سپری می‌کنند که تا به حال تجربه نکرده‌اند. آن‌ها در عین حال که نیاز به توجه و محبت اطرافیان علی الخصوص والدین خود دارند، از طرفی دوست دارند هویت مستقل خود را با نشان دادن غروری کاذب و دوری از عواطف نشان دهند. نوجوان در این سن سرشار از سوال و تجربه احساسات جدید است. او با چالش‌های متعددی رو به رو می‌شود و با روبه رو شدن با مسئولیت‌های جدید، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند.
در این شرایط والدین در اولین قدم باید علت اضطراب را ریشه یابی کنند سپس برای رفع آن اقدام کنند. والدین باید رابطه‌ای صمیمی و دوستانه با فرزند خود برقرار کنند تا نوجوان با پدر و مادر خود احساس راحتی داشته باشد. او باید بتواند احساساتش را بیان کند و بداند در هر شرایطی شما پشت و پناه او هستید. در این حالت نوجوان حتی اگر منجر به خطایی هم شود، اولین نفر با خودتان مطرح می‌کند و اضطراب دیگری به مجموعه حس‌های منفی‌اش اضافه نمی‌شود.
ورزش روزانه
بدن انسان در زمان انجام فعالیت‌های ورزشی اندروفین ترشح می‌کنند و این هورمون احساس آرامش را در فرد به وجود می‌آورد و استرس را کاهش می‌دهد. پیاده روی روزانه یا قرار دادن یک رشته ورزشی در برنامه هفتگی به سلامت روان و جسم کمک شایانی می‌کند.
تعامل و گفتگو با دیگران
نوجوان در این سن هرچقدرم که با والدین خود صمیمی باشد نیاز دارد با همسالان خود درد و دل کند و تعاملات اجتماعی داشته باشد. صحبت همدلانه با دوستان تا حد زیادی خاطر او را آسوده می‌کند و مشاهده می‌کند دوستانش هم تجربیات مشابهی از چالش‌های موجود در این سن را داشته اند. این امر در برطرف شدن اضطراب، بسیار موثر است.
کمک از مشاوره متخصص
در شرایطی که اضطراب نوجوان افزایش یافت و راهکارهای انجام شده جوابگوی کاهش استرس نبود، باید از مشاور متخصص در این زمینه کمک بگیریم. روانشناس به طور علمی علت ایجاد اضطراب را سبب شناسی می‌کند و متناسب با خود شخص و شرایط او بهترین تکنیک و راهکارهای درمانی را به فرد ارائه می‌دهد. مشاور به والدین نوجوان هم مهارت‌های ارتباطی با فرزندشان را می‌آموزد تا با برخورد صحیح اضطراب را در نوجوان کاهش دهند.
روش‌های آرام سازی
ریلکسیشن، مدیتیشن، یوگا و… به همه افراد اعم از کودک و نوجوان برای کاهش استرس کمک موثری می‌کند.
دارو درمانی
در شرایطی که روان درمانی و راهکارهای دیگر جوابگوی کاهش اضطراب نوجوان بود، باید از دارو درمانی برای کنترل آن کمک بگیریم. عموما در این موقعیت والدین بسیار نگران مصرف داروهای روانی برای فرزند خود هستند و با آن مخالفت می‌کنند. اما در شرایطی که روانپزشک دستور مصرف را لازم بداند، نباید مخالفت کنیم چراکه استفاده نکردن از دارو برای درمان، می‌تواند عواقبی بسیار بدتر از خوردن دارو داشته باشد.
سخن آخر
اضطراب یک امری طبیعی است که همه افراد کم یا زیاد آن را تجربه می‌کنند. تفاوت اضطراب و استرس در این است که استرس واکنش لحظه‌ای طبیعی بدن به چالش‌ها و موقعیت‌های متفاوت است اما اضطراب امری طولانی مدت است. در صورت تداوم اضطراب، عملکرد روزانه مختل می‌شود و فرد به مرور زمان آسیب‌های جدی را تجربه می‌کند. برای حفظ سلامت روانی و جسمی نوجوان بهتر است هرچه سریع به برطرف کردن منبع اضطراب بپردازیم.
