بازی درمانی
بازیدرمانی از جمله روش‌های روانشناسی کودکان است که به آنان کمک میکند تمامی احساسات خود مانند: غم، ترس، شادی، حسادت و غیره را درک کنند. در این روش از تکنیکهای بازی استفاده میشود که کودکان انرژی خود را به کار ببرند و احساساتشان را در زمان بازی نشان دهند. در این صورت والدین با رفتارها و احساسات کودک آشنا میشوند و با شناخت بهتر از مشکلات فرزند، به تربیت او می‌پردازند. در این روش درمانی کودک قادر به برقراری ارتباط با سایرین نیز خواهد بود. در ادامه به بررسی این روش درمانی، فواید، تکنیک‌ها و چگونگی انجام آن توسط رواندرمانگر می‌پردازیم.
بازیدرمانی چیست؟
این روش که به آن (Play Therapy) نیز می‌گویند، برای بررسی احساسات نهفته کودکان انجام‌می‌شود. از آنجایی که کودکان قادر به‌بیان احساسات خود نیستند، رواندرمانگر از طریق این روش ارتباطی با کودک، مشکلات رفتاری و احساسات آنان را بررسی میکند و در صورت نیاز به درمان کودک می‌پردازد. در واقع در این روش درمانی هم علت و منشأ اصلی مشکلات رفتاری کودکان مشخص میشود و هم راه حل‌های متفاوتی برای درمان توسط کودک درمانگر متخصص و آموزش دیده در این خصوص مطرح میشود. البته متخصصان این حرفه که اصولاً روانشناسان کودک، رفتار درمانگرها، مددکاران اجتماعی و کار درمانگرها هستند، از طریق بازی با کودک، آسیب‌های وارد شده به احساسات او را می‌یابند و با روش‌های روانشناسانه به حل مشکلات و تغییر رفتارهای نامناسب کودک کمک میکنند.
بازیدرمانی چه فوایدی دارد؟
این روش بسیار کارآمد در شناخت احساسات و عواطف نادیده گرفته شده کودکان به آنان اجازه می‌دهد که رفتارهای آرام‌تر و بهتری از خود نشان دهند و به‌راحتی با دیگران ارتباط کلامی و احساسی برقرار کنند. از دیگر فواید این روش باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- افزایش توانایی و درک کودک در زمینه‌های گوناگون
- برقراری ارتباط راحت با دیگران به‌خصوص والدین
- بالا بردن درک کودک از خود و مردم
- کنترل رفتارها و چگونگی ابراز احساسات کودک
- بالا بردن مسئولیت پذیری کودکان در مورد کلیه عملکردهای آنان
- یادگیری مهارت‌های خلاقانه
- بهبود روابط خانوادگی
- کاهش استرس و اضطراب
- چگونگی احترام گذاشتن به خود و دیگران
- ایجاد حس همدلی بین کودک و اطرافیان
- یادگیری مهارت‌های اجتماعی از طریق بازیدرمانی
چه زمانی درمان کودکان از طریق بازی توصیه میشود؟
کودکان بیشتر در سنین بین 3 الی 12 سال به این روش نیاز دارند. البته این روش در موارد خاص و سنین بالاتر نیز کارایی دارد. در حالت کلی درمان از طریق بازی هنگامی که کودک با مشکلات زیر مواجه است، استفاده میشود:
- دارای اختلال در یادگیری و رشد
- اختلالات روانی
- طیف اوتیسم
- کودکان با بیماری‌های جسمی و مشکلات پزشکی
- بروز رفتارهای پرخاشگرایانه در مدرسه یا خانه
- عدم تعامل اجتماعی با دیگران
- از دست دادن والدین
- درگیر مشکلات خانوادگی مانند طلاق
- سوء استفاده قرار گرفتن در خانواده یا سایر محیط‌ها
- گذراندن حوادث ناراحت‌کننده
- دارای حس‌های شدید نظیر: خشم، اضطراب، اندوه و غیره
- مشکل بی اختیاری ادرار و مدفوع
- اختلال در خوردن و خوابیدن
- بیشفعالی و عدم تمرکز
برای دریافت مشاوره روی لینک روبرو کلیک کنید:
بازی درمانی با چه روش‌هایی انجام‌می‌شود؟
در زمان انجام این درمان از دو روش مستقیم و غیرمستقیم استفاده میشود که در ادامه توضیح مختصری در مورد هر روش ارائه می‌دهیم.
روش مستقیم
در این روش، درمانگر کودک از طریق برخی از بازی‌ها و اسباب بازیهای خاص و انتخابی خود، درمان را بهطور مستقیم انجام می‌دهد.
روش غیرمستقیم بازیدرمانی
در روش غیر مستقیم، بازی‌ها و اسباب بازی‌ها توسط خود کودک انتخاب میشوند. در واقع کودک آزادی کامل دارد که به بازی ادامه دهد یا آن را متوقف کند. در این روش رواندرمانگر کودک با مشاهده رفتارهای او ممکن است خود را نیز در بازی شرکت دهد.
بازی درمانگر از چه تکنیک‌هایی استفاده میکند؟
در بازیدرمانی از تکنیکهای متفاوتی استفاده میشود که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- بازی با عروسک‌ها و اسباب بازیهای دارای شخصیت کارتونی
- استفاده از بازیهای آبی و شنی
- صحبت با تلفن‌های اسباب‌بازی
- درست کردن کاردستی توسط کودک
- بازی کردن در نقش‌های متفاوت
- تعریف کردن قصه و داستان برای کودک
- بازی خلاقانه با قدرت تجسم
- انجام نمایش با حرکات موزیکال
- بازی با اسباب بازیهای ساختنی
- انجام حرکات خلاقانه با رقص
آیا بازیدرمانی برای بزرگسالان هم امکان‌پذیر است؟
انجام درمان با بازی برای نوجوانان و بزرگسالان دارای شرایط خاص نیز استفاده میشود. برخی از بزرگسالانی که دچار مشکلات زیر هستند، برای بهبود رفتارها و بیان احساسات خود به این روش درمانی نیاز دارند:
- بزرگسالان دارای مشکلات ذهنی و فکری
- افراد دچار زوال عقل
- مصرف کنندگان مواد مخدر
- بزرگسالان دارای تروما در زمان کودکی
- بزرگسالان دچار اختلال اضطراب بعد از سوانح خطرناک و سخت
- بیماران آسایشگاهی دارای مشکلات روانی
- افراد تحت آزار جسمی
- بزرگسالان پرخاشگر و دارای عدم کنترل در خشم
درمانگران در بازیدرمانی با بزرگسالان به طور معمول از تکنیکهای بازی با شن، نقش‌آفرینی، هنر و موسیقی درمانی استفاده میکنند. در این صورت افراد راحتتر احساسات خود را در میان می‌گذارند و برقراری ارتباط با درمانگر برای آنان راحتتر میشود.
نقش درمانگر و خانواده در درمان با بازی چیست؟
درمانگران با مشاهده کودکان در زمان بازی و همچنین بازی با آنان، به ارزیابی رفتار کودکان می‌پردازند و بعد از صحبت با کودک یا والدین او و تشخیص ریشه مشکلات ایجاد شده، روش درمانی متناسب با نیاز کودک را پیشنهاد میدهند. بازی درمانگران با بررسی برخورد و نحوه بازی کودکان، واکنش‌های آنان را زیر نظر می‌گیرند و از طریق شیوه‌های متفاوت بازیدرمانی نحوه تعامل درست با اطرافیان را به کودک می‌آموزند. در برخی از مواقع نیز درمانگران بازی ممکن است با خانواده کودک نیز گفت و گو کنند و آنان را نیز در بازی شرکت دهند. در واقع خانواده به درمان سریع‌تر و رفع مشکلات کودکان کمک بسیاری میکند.
برای دریافت مشاوره خانواده روی لینک روبرو کلیک کنید: مشاوره خانواده
بازیدرمانی چند جلسه به طول می‌انجامد؟
این درمان با توجه به‌روش‌ها و تکنیک‌هایی که درمانگر بازی استفاده میکند، متفاوت است. همچنین شرایط و مشکلات هر کودک با دیگری برابر نیست. درمانگران ممکن است هر هفته و به‌مدت مشخصی با کودک در ارتباط باشند. دو جلسه اول بهطور معمول برای آشنایی کودک و والدین او با درمانگر است و جلسات بعدی برای درمان کودک در نظر گرفته میشوند. بهطور کلی 20 جلسه بازیدرمانی برای بررسی و حل مشکلات معمولی کودکان نیاز است که البته برخی از کودکان سریع‌تر به درمان پاسخ میدهند و برخی دیگر نیاز به جلسات بیشتری برای بهبودی کامل دارند. هر جلسه نیز 30 الی 50 دقیقه به طول می‌انجامد که باید به‌صورت یک جلسه در هفته برگزار شود.
سوالات متداول
در ادامه به مهم‌ترین سوالات شما در خصوص این درمان پاسخ می‌دهیم:
چگونه بازیدرمانی به کودکان کمک میکند؟
رواندرمانگر در این روش از انواع تکنیکهای بازی بهطور مستقیم یا غیر مستقیم برای ارتباط راحتتر با کودک استفاده میکند. در این صورت کودک یاد میگیرد که در شرایط متفاوت چگونه احساسات خود را بروز دهد و با جامعه در ارتباط باشد.
جلسات بازیدرمانی در چند جلسه و چند ساعت ادامه دارد؟
تعداد این جلسات با توجه به شرایط کودک، توسط درمانگر مشخص میشوند و معمولا طی بیست جلسه 45 تا 60 دقیقهای به طول میانجامند. در هر هفته باید یک جلسه درمانی برگزار شود.
نقش والدین در درمانی با بازی چیست؟
والدین در بازیدرمانی از کودک حمایت میکنند و با تشویق، انگیزه کافی برای شرکت در جلسات درمانی را به او میدهند.
بازیدرمانی برای رفع کدام یک از مشکلات کودکان مفید است؟
این روش برای بهبود افسردگی، اضطراب، شبادراری، مشکل بیشفعالی، اوتیسم، ناراحتی، مشکل تکلم، خشونت خانوادگی و غیره کودکان بسیار مفید است.
تکنیکهای مهم این روش چیست؟
در بازیدرمانی از موسیقی، هنر، کاردستی، داستانسرایی، بازیهای نمایشی، بازیهای آبی، تجسم خلاق، اسباب بازیهای کاراکتری، رقص و غیره برای ارتباط با کودکان استفاده میشود.