تمرینات گفتار درمانی در منزل باید تحت نظر گفتاردرمانگر باشد. توجه داشته باشید که کلیه تمرین ها باید با تشخیص گفتار درمانگر همراه باشد تا میزان نیاز فرد به تمرین ها مشخص شود. معمولا علل آبریزش شامل این موارد است : کنترل حرکتی دهانی ضعیف،کاهش تواتر بلع غیر ارادی و کاهش آگاهی حسی لازم برای بلع. تکنیک هایی که جهت تسهیل سازی به کار برده می شوند شامل سرد کردن، برس کشیدن، ارتعاش، دستورزی، مالش دادن و تمرینات حسی حرکتی ناحیه دهان مورد بررسی قرار می گیرد و در پایان به اصول کلی دستوری اشاره می شود .
این تکنیک ها منجر به طبیعی شدن تون عضلانی عضلات صورت می شود و با تشدید درون داد حسی به افزایش آگاهی حسی و تمایز اندام ها کمک می کند. بهتر است تکنیک های تسهیل سازی را به تدریج افزایش دهیم تا سطح عمل فرد نسبت به آنها افزایش یابد چرا که ممکن است بعضی افراد در ابتدا نسبت به این تحریکات مخالفت نشان دهند.
سرد کردن :
به کار بردن یخ مستقیما بر روی عضله هدف ، تون عضلانی را بهبود بخشیده و باعث افزایش آگاهی حسی می شود. برای به حد اکثر رساندن اثر این روش یک فعالیت دهانی مثل خوردن یا تمرینات دهانی باید بلا فاصله بعد از سرد کردن انجام شود.
طریقه ی اجرای سرد کردن روی صورت :
۱– فشار ثابت و یکنواخت را در جهت حرکت عضله به آن وارد کنید.
۲– ابتدا نواحی خارج دهان و بعد نواحی داخل دهان را سرد کنید
بسته به میزان تحمل فرد و اثر بخشی این روش، یخ برای مدت ۳ تا ۱۰ ثانیه استفاده می شود.
هنگام استفاده از روش سرد کردن باید موارد زیر را مد نظر قرار داد :
۱–سرد کردن در بعضی موارد مثل افراد صرعی که منجر به حملات شود یا در افرادی که منجر به اسپاستیسیتی شود مضر است .
۲–سرد کردن در افرادی که بیش حساس هستند سبب ایجاد ناراحتی می شود .
۳–مکیدن یخ برای افراد مبتلا به تانگ تراست شدید توصیه نمی شود.
برس کشیدن (مسواک زدن) :
برس کشیدن یکی دیگر از روش های مفید برای بهبود آهنگ و تنش عضلانی و افزایش آگاهی حسی است ، گفته می شود که اثر برس کشیدن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از اجرا رخ می دهد ، برس کشیدن باید نیم ساعت قبل از غذا خوردن یا تمرینات حرکتی ناحیه دهان صورت گیرد .
روش اجرای برس کشیدن :
برای برس کشیدن می توان از یک مسواک نرم استفاده کرد ، ضربات سریع و سبک در جهت حرکت عضله وارد کنید ، گفته شده که برس کشیدن نباید بیشتر از ۳ ثانیه برای هر عضله انجام شود.
روش های برس کشیدن :
۱–در ابتدا عضله گونه (بوکسیناتور ) را برس بکشید
۲–سطح جونده و داخلی دندان ها
۳–برس کشیدن زبان ،لب ها و گونه ها در جهت تحریک تون عضلانی
۴–برس کشیدن سطح جانبی زبان برای بهبود جویدن
هنگام اجرای روش برس کشیدن باید موارد زیر را مد نظر قرار داد :
۱–برس کشیدن را ابتدا از ناحیه صورت شروع و بعد به سمت دهان ادامه داده و در نهایت داخل دهان را برس می کشیم .
۲–عضله گیجگاهی را تحریک نکنید زیرا باعث انقباض فک می شود.
ارتعاش:
هدف از ارتعاش افزایش درون داد حس عمقی؛ تسهیل تن عضلانی در عضلات هایپو تن و هایپر تن می باشد.
شیوه اجرای روش ارتعاش :
عضله هدف در جهت حرکت عضله به مدت ۶ تا ۱۰ ثانیه
- ارتعاش در امتداد گونه ها
- ارتعاش روی عضله جونده
- ارتعاش اطراف ناحیه دهان
- ارتعاش زیر چانه
- تحریک رفلکس بلع و سرفه: ارتعاش ناچ و لامینای تیروئید
نکته : ارتعاش زیاد باعث افزایش ااسپاسم می شود. در صورت افزایش هایپر تونی باید از ادامه دادن منصرف شد.
تمرینات حسی حرکتی ناحیه دهان :
موارد ذکر شده در زیر تمرین ها و فعالیت هایی هستند که ممکن است برای بهبود عملکرد حرکتی ناحیه دهان به عنوان اهداف نهایی در بهبود کنترل آبریزش ،در برنامه درمانی فرد گنجانده شود.
تمرینات مربوط به لب :
۱–در مقابل آینه با لب شکلک های مختلف در بیاورید ( مثلا خندیدن یا غنچه کردن لب ها )
۲–نگه داشتن کاغذ یا آبسلانگ با لب ها
۳–مایعات غلیظ را با نی بمکد یا بلند کردن تکه های کاغذ با نی
تمرینات مربوط به زبان :
۱– بیمار را تشویق کنید تا فقط با استفاده از حرکت زبان به نقاط مختلف ، غذا را از آن نقاط جمع کند و بخورد ، می توانید غذا را (مثلا عسل یا مربا ) در نقاط مختلف دهان ، لب و دور دهان قرار دهید .
۲– بیمار را تشویق کنید تا با لیس (هدف حرکت زبان در بیرون از دهان است) غذای موجود در بشقاب یا انتهای قاشق که در مقابل دهان قرار گرفته ا
اصول کلی اجرای دستورزی :
۱–صورت را به آرامی با سرعت و فشار یکنواخت به طور متناوب به سمت پایین مالش دهید.
۲–روی صورت را با یک حوله با فشار یکنواخت وثابت پاک کنید (حالت مالش دادن )
۳–لب پایین را به سمت بالا بیاورید بطوریکه درست در مقابل هم و هم تراز لب بالا قرار بگیرد.
۴–با یک قطعه گاز استریل زبان را به بیرون بکشید و قبل از اینکه به داخل دهان باز گردد آن را آرام به ارتعاش در آورید ،در صورت لزوم بعد از آن بسته شدن لب را تسهیل کنید.
۵–آرام و سریع به زیر چانه به طرف بالا ضربه وارد کنید، این عمل سبب تسهیل وافزایش تون عضلانی مناسب در افراد با زبان دارای انقباض کم و بهبود استحکام و ثبات زبان می شود.
۶–به نواحی اطراف دهان، گونه ها و زبان به صورت منظم و ریتمیک ضربات آرام و سریع وارد کنید، این عمل به ویزه برای صورت های کم انقباض مفید است.
۷–لثه بالا و پایین را با استفاده از فشار یکنواخت و ثابت مالش دهید.
۸–زبان را به سمت جلو و سطح داخلی گونه ها را به سمت پایین با استفاده از فشار ثابت و یکنواخت مالش دهید ، این باعث افزایش تون عضلانی می شود.
۹–حنجره را از قسمت زیر غضروف تیر ئید به سمت بالا بکشید .
۱۰٫اطراف دهان و زیر چانه را با حرکات ریز چرخشی و نیدینگ تحریک کنید.
علاوه بر تمرینات فوق موارد زیر هم میتواند در تسهیل تکلم کودکتان موثر باشد:
این تمرینات مختص کودکان با آگاهی نسبی و دارای پایه شناختی مطلوب میباشد
?نمونه ای از تمرینات گفتاردرمانی
? تصاویر مختلفی از چهره را ، روبروی کودک قرار داده و جمله ای را با نوای خاص بیان کرده و از بیمار میخواهیم تصویر مورد نظر را نشان دهد.
۱٫ شما کجا بودید؟
۲٫چه هوای خوبی!
۳٫ خیلی بدی
۴٫ دیگه نمیخوام ببینمت
۵٫ می کشمت!!؟
?تمرینات مربوط به بیان نوای گفتار:
?از سطح واژه شروع می کنیم. از بیمار میخواهیم یک واژه را با نواهای مختلف بعد از درمانگر بیان کند. مثال
من؟ من. من!
?ابتدا بهتر است از کلمات عاطفی استفاده شود. مثال
خوبه! زیباست! آفرین!
عصبانیم بی ادب خیلی بدی
کیه؟ چه کسی؟ کجا؟ کو؟
? نقایص بینایی فضایی:
?این نقایص شامل اختلال در خواندن و نوشتن است.
اهداف درمان:
۱٫ علت اختلال خواندن و نوشتن مشخص شود. درکی (ارجاع به کاردرمانی) و یا زبانشناختی (گفتاردرمانی)
۲٫ افزایش آگاهی بیمار از مشکلات خود جهت ایجاد انگیزه جهت درمان
? تکالیف خواندن
?تطابق راست و چپ:
۱٫ هدف : بعلت غفلت از سمت چپ، افزایش آگاهی بیمار از سمت چپ دفترو ارتباط سمت راست به چپ است.
۲٫ ابتدا از اشکال ساده هندسی استفاده کرده و سپس از حروف استفاده کنید.
۳٫ ابتدا حروف سمت چپ را نزدیک خط وسط بنویسید و از بیمار بخواهید که آنها را به هم وصل کند. سپس فاصله ها را بیشتر کنید. تا کاملا به سمت چپ برود.
۴٫ نهایتا از واژگان استفاده کنید و تمرینات فوق را انجام دهید.
?مهارت تقطیع کردن
۱٫ حروفی را روی دفتر نوشته و از بیمار بخواهید که دور حروف خاصی را خط بکشد. ابتدا حروف ، به شکل عمودی در سمت راست و سپس فاصله ی آنها را زیاد کنید و به سمت چپ و نهایتا در خط افقی بنویسید.
مثال
آ آ
ک ک
د د
ص ک د ا د ک ص ا
?تسلسل بینایی
?با مکعب یا خطوط ، الگویی را به بیمار نشان داده و از او بخواهید کپی کند. این کار آنقدر انجام گیرد که بیمار قادر به کپی صحیح بشود. سپس الگو را بتدریج حذف کنید.
?الگو میتواند به ترتیب شامل : عمودی – افقی- مایل و منحنی باشد.
? الگو میتواند : مکعب زرد- آبی- سیاه – زرد- آبی- سیاه باشد.
?خواندن جملات با صدای بلند:
? هدف خواندن با صدای بلند است نه درک مطلب خوانده شده. به عبارتی هدف خواندن تمام مطالب در هر خط از اول تا آخر خط است.
? جملات ساده و چاپی درشت را انتخاب کرده، سمت چپ را با رنگ قرمز خط کشی کنید. به بیمار برای نگاه کردن به سمت چپ، علامت بدهید. به او بگویید که با انگشت تک تک کلمات را نشان داده و بخواند.
نکته مهم:
در نظر داشته باشید ارایه تمرینات استاندارد گفتاردرمانی صرفا با ارزیابی علمی متخصص گفتاردرمانی انجام می‌گیرد لذا حتما قبل اجرای تمرینات با یک گفتاردرمانگر زبده مشورت نمایید
