طلاق والدین از بزرگ ترین آسیب‌هایی است که می‌تواند به خانواده وارد شود. جدایی پدر و مادر بر روی همه اعضا تاثیرات منفی می‌گذارد. فرزندان در این شرایط از همه بیشتر دچار آسیب روانی می‌شوند. کودکان می‌ترسند تا با از دست دادن پدر و مادر محبتی که نیاز دارند هم از دست بدهند. فرزندان طلاق در طی فرایند جدایی یا بعد از آن تنش‌های بسیاری را پشت سر می‌گذارند. تجربه جابه جایی کودک بین دو خانه می‌تواند برای او سخت و دشوار باشد. همچنین دچار تعارضات تربیتی شود.
تاثیر طلاق بر روی فرزندان امری انکار ناپذیر است و مسائل بسیاری را به همراه خودش دارد. در ادامه به تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از عوارض جدایی بر روی فرزندان می‌پردازیم. کمک گرفتن از مشاوره طلاق در هنگام جدایی برای هر زوجی ضرورت دارد. با کمک مشاور میتوانید بهترین تصمیم را برای آینده خود بگیرید و بحران‌های طلاق را به حداقل برسانید.
تاثیرات کوتاه مدت طلاق بر روی فرزندان
کودکانی که شاهد دعوا و جدایی پدر و مادر خود هستند بر این باورند که دیگر والدین خود را نمی‌بینند. این امر تاثیرات مخربی بر روی آن‌ها می گذارد. برخی از مواد فوری و کوتاه مدت آن عبارت است از:
اضطراب
کودکان با مشاهده درگیری و ناسازگاری های پدر و مادر، دچار اضطراب و تنش‌های بسیاری می‌شوند. از آنجایی که کودکان خردسال وابستگی بیشتری به والدین خود دارند اضطراب بیشتری را هم متحمل می‌شوند. این اضطراب تمامی جوانب زندگی کودک از جمله مسائل تحصیلی او را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
افسردگی و غم و اندوه
فرزندان با دیدن جدایی پدر و مادر غم بزرگی در قلبشان می‌نشیند و احساس می‌کنند زندگی رو به پایان است. در صورت ادامه پیدا کردن شرایط دچار افسردگی می‌شوند.
استرس مداوم
طبق تحقیقات به عمل آمده نشان بسیاری از کودکان در دنیای خودشان احساس می‌کنند آن‌ها مقصر جدایی و اختلاف بین پدر و مادرشان هستند. این موضوع به قدری استرس را در آن‌ها تقویت می‌کند که به کابوس‌های شبانه دچار می‌شوند.
نوسانات روحی تحریک پذیر
کودکان دچار نوسانات خلقی می‌شوند و از ارتباط با دیگران فرار می‌کنند. آن‌ها گوشه گیری و تنهایی را انتخاب می‌کنند.
سرخوردگی و پریشانی
فرزندان از آنجایی که از حمایت عاطفی جامع والدین خود محروم هستند ممکن است سرخوردگی و پریشانی را تجربه کنند. در زمان ورود ناپدری یا نامادری این وضعیت دشوارتر هم می‌شود.
تاثیرات طولانی مدت طلاق بر روی فرزندان
برخی اثرات طلاق بر روی فرزند تا همیشه با او می‌ماند. چند مورد از این عوارض بلند مدت عبارت است از:
ایجاد مشکل در برقراری روابط با دیگران
افرادی که طلاق پدر و مادر را تجربه می‌کنند به علت تنش‌هایی که پشت سر گذاشته‌اند اعتماد به نفس کمتری دارند. این موضوع سبب می‌شود نتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. همچنین به سختی اعتماد می‌کنند.
مشکلات رفتاری و اجتماعی
پرخاشگری، خشونت، ناسازگاری و .. می‌تواند از جمله مواردی باشد که در کودکی، نوجوانی و بزرگسالی همراه با افراد باقی بماند. مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از نافرمانی‌ها و مشکلات اجتماعی نشات گرفته از عوارض طلاق والدین است.
اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات
طی نتایج تحقیقات و مطالعات به دست آمده فرزندان طلاق تمایل زیادی به مصرف مواد پیدا می‌کنند. آن‌ها سعی دارند از راه‌های غیر معمول استرس‌های خود را کاهش دهند. این امر بیشتر برای نوجوانانی که شاهد کشمکش‌های پد رو مادر خود بودند بیشتر رخ می‌دهد.
خصوصیات بچه‌های طلاق
در زمینه آسیب‌های احتمالی از طلاق والدین بر روی فرزندان، نمی‌توان نسخه واحدی را همه افراد بیان کرد. هر فردی با توجه به شرایطی که تجربه می‌کند رفتاری متفاوت دارد. اما از شایع ترین مسائلی که فرزندان طلاق با آن روبه رو هستند عبارت است از:
- مستعد شدن کودکان برای مبتلا شدن به اختلالات روانی
- داشتن خلا عاطفی در همه مراحل زندگی
- الویت قرار دادن یکی از والدین
- داشتن احساس گناه و عذاب وجدان
- سردرگمی و داشتن احساسات دوگانه تاسف و شادمانی
- تصورات منفی و عدم اعتماد به دیگران
- افت تحصیلی و عدم پیشرفت در موقعیت اجتماعی و اقتصادی
- کمبود اعتماد به نفس
- داشتن دید منفی نسب به ازدواج و زندگی زناشویی
نکات مثبت طلاق بر فرزندان
بهبود شرایط زندگی
زمانی که یکی از والدین دچار مشکلات رفتاری یا اعتیاد است، در ظاهر کودک والدین خود را به صورت فیزیکی احساس می‌کند اما حضور همچین والدی نقش مخرب‌تری را برای او ایفا می‌کند. برای مثال کودکی که پدر خلافکار خود را می‌بیند ممکن است از او الگو برداری منفی هم انجام دهد.
فرزندانی شادتر با والدینی شادتر
در شرایطی که تنش‌ها، جر و بحث‌ها و مشکلات به واسطه جدایی، پایان می‌یابد، والدین با تمرکز بیشتری برای فرزند خود وقت می‌گذارند و ذهنیت مثبت به خانه برمی‌گردد.
فرزندان اشتباهات والدین خود را تکرار نمی‌کنند.
کودکان بعد از طلاق مدیریت روابط را به خوبی درس می‌گیرند. همچنین با دیدن نزاع‌های پدر و مادر می‌توانند بلوغ و شکیبایی را در خود تقویت کنند تا این شرایط را تجربه نکنند.
بهترین سن و بدترین سن برای فرزندان طلاق
همانطور که گفته شد طلاق از آسیب‌های بسیاری برخوردار است و هیچ‌گاه اتفاق خوبی برای فرزندان نمی‌باشد. کمک گرفتن از مشاوره زناشویی قبل از عمیق شدن مشکلات، به افراد این امکان را می‌دهد تا با پیشگیری و حل مسائل باعث فروپاشی خانواده نشوند. اما در زمانی که به هر دلیلی کاملا آماده برای طلاق بودید موظف هستید تمامی شرایط را بررسی کنید تا کمترین آسیب به فرزندتان وارد شود.
تاکنون هیچ تحقیق منسجمی که بتواند یک سن خاص را برای طلاق بیان کند انجام نشده است. هر سنی بحران‌های خاص خودش را دارد که والدین باید اشراف کاملی بر روی آن داشته باشند. به طور کلی می‌توان گفت با در نظر گرفتن این بحران‌ها و پختگی فرزند برای رویایی با جدایی پدر و مادر می‌شود با او وارد مذاکره شد.
کودکان زیر 3 سال
مهم ترین بحران این سن، اعتماد در برابر بی اعتمادی است. کودک درحال بررسی است که به چه افرادی می‌توان اعتماد کرد. طلاق والدین در این سن کودک، او را دچار سردرگمی می‌کند و اضطراب جدایی را تقویت می‌کند. اختلال خواب، شب اداری، کابوس‌های شبانه، لکنت زبان و تیک‌های عصبی از مسائلی است که ممکن است برای کودک پیش بیاید.
کودکان 3 تا 6 سال
بحران مهم در این سن استقلال و شکل گیری اعتماد به نفس کودک است. اگر جدایی در این سن بدون تنش و درگیری باشد و همچنین مراقبت از آن توسط والدین حفظ شود، کودک می‌تواند با این مسئله کنار بیاید. او در این سن به مهارت شناختی و ارتباطی بهتری رسیده است. اگر درگیری و کشمکش‌ها در منزل زیاد شود ممکن است کودک را به دوران نوزادی برگردانند. با کسی صحبت نکند، به توالت نرود، از اضطراب انگشت خود را بمکد و کابوس شبانه ببیند.
سن 7 تا 12 سال
درک نظم اجتماعی و برقراری ارتباط با همسالان در سنین مدرسه اتفاق می‌افتد. او ممکن است با مقایسه شرایط خودش و دوستانش احساس خشم و نفرت پیدا کند. غم و اندوه و دلتنگی می‌تواند باعث شود کودک خودش را مقصر جدایی والدین بداند. در این سن حساس باید ضمن احترام از اون نظر بخواهید. به هیج وجه از فرزند به عنوان جاسوس والد دیگر استفاده نکنید که این امر می‌تواند آینده او را نابود کند.
سن نوجوانی و بلوغ
بلوغ یکی از بحرانی ترین دوره‌هایی است که هر فردی آن را تجربه می‌کند. بحران هویت در این سنین از مهم ترین مسائل پیش روست. با طلاق والدین ممکن است فرزند دچار بحران هویتی شود. در این شرایط باید با صحبت کردن توافق او را برای جدایی جلب کنید وگرنه ممکن است خواستار جدایی از هر دوی شما باشد.
سن جوانی بعد از 18 سال
عموما در این سنین افراد کمتری شاهد طلاق پدر و مادر خود هستند اما با این وجود توانایی پذیرش فرزند بالاتر است و راحت تر با شرایط جدید خودش را سازگار می‌کند.
چگونه با کودکان درباره طلاق صحبت کنیم؟
در زمانی که تصمیم برای جدایی از همسرتان را دارید باید در ابتدا برخی نکات مهم را رعایت کنید:
- نظم روزانه زندگی‌تان را تغییر ندهید.
- صحبت‌های منفی و گلایه‌هایتان را در مقابل فرزند بیان نکنید.
- جروبحث‌های آشکار، درگیری و دعواهای لفظی را کاملا از چشم فرزند دور کنید و در حضور او تنش ایجاد نکنید.
- به طور کلی اگر برای همدیگر همسر نیستید نباید فراموش کنید که برای فرزندتان همچنان پدر و مادر هستید.
رعایت این نکات از موارد الزامی در زمان جدایی است. همواره صحبت کردن والدین با فرزندان برای بیان مسئله طلاق کاری بسیار دشوار است. برخی از راهکارها در این زمینه عبارت است از:
- بهترین کاری که در این زمان می‌توان انجام داد کمک گرفتن از مشاوره خانواده برای کاهش آسیب‌های این امر تلخ است. مشاور به شما می‌آموزد به چه صورت با فرزندتان این امر را بیان کنید.
- یک جلسه خانوادگی برگذار کنید و در احترام و آرامش مسائل را بیان کنید. در این جلسه تمامی اعضا خانواده باید حضور داشته باشند و به سوالات فرزندان با حوصله توضیح داده شود.
- یک پیام برای فرزندتان بفرستید و کاملا برای او توضیح دهید در این تصمیم هیچ تقصیری نداشته است. همچنین توضیح دهید رابطه فرزند با والدین امری جدا نشدنی است.
- از آینده و شرایط بعد از طلاق به صورت واضح صحبت کنید تا احساس بلاتکلیفی در فرزند شکل نگیرد. همچنین از تغییرات بزرگ دیگر بپرهیزید. برای مثال برای مدتی محل سکونتان را نزدیک به مدرسه فرزندتان انتخاب کنید تا استرس کمتری را متحمل شود.
- به سوالات فرزندتان با دقت و صداقت توضیح دهید.
- به احساسات فرزندتان احترام بگذارید و همدل با او شوید. به او اطمینان دهید همواره از حمایت و محبت شما برخوردار است.
با فرزندان طلاق چگونه رفتار کنیم؟
- به نیاز های او توجه کنید. شما به عنوان والد باید در برابر نیازهای فرزندتان مسئولیت پذیر باشید. این نکته که دور از هم زندگی می‌کنید دلیلی بر نادیده گرفتن خواسته او نمی‌باشد.
کودکتان باید اطمینان پیدا کند برای شما ارزشمند و قابل احترام است. - به توانایی‌های فرزندتان توجه کنید و آن‌ها را نادیده نگیرید. در زمان دیدن تغییرات مثبت او را تشویق کنید تا رفتار مثبت در او تقویت شود.
- باج دادن به فرزند نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه اثار مخرب دیگری را به بار می‌آورد. فراهم کردن افراطی امکانات برای جبران نبود والدین کار نامناسبی هست و شما باید اصولی این مسائل را جبران کنید.
- به همسر سابقتان احترام بگذارید. هر چقدر هم که برایتان ارتباط با او سخت باشد برای سلامت روانی فرزندتان این شرایط را مهیا کنید.
- حس اعتماد و همدلی را در کودکتان تقویت کنید.
- مانع برقراری ارتباط فرزندتان با والد دیگر نشوید.
- کودکان قاضی نیستند از آن‌ها توقع نداشته باشید حق را به شما بدهند.
- به اطرافیان اجازه قضاوت درمورد زندگی خودتان را ندهید.
سخن آخر
همواره طلاق به عنوان آخرین راه حل برای پایان دادن به مشکلات زناشویی محسوب می‌شود. این امر تلخ بر روی تمامی اعضای خانواده علی الخصوص فرزندان تاثیرات بسیاری می‌گذارد. طبیعی است که هر فرزندی دوست دارد پدر و مادر خود را در کنار هم ببیند اما در شرایطی که محبت، نشاط، احترام و .. در بین زوجین از بین می‌رود ادامه رابطه می‌تواند سلامت روانی همه اعضا را در معرض نابودی قرار دهد.
فرزندان در هنگام جدایی والدین لحظات سختی را تجربه می‌کنند که اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بسیاری را با خودش به همراه دارد. کمک گرفتن از مشاور متخصص می‌تواند نقش بسزایی در کاهش آسیب‌های طلاق بر روی فرزندان و زوجین داشته باشد. مرکز مشاوره شکرانه با داشتن کادری مجرب آماده خدمت رسانی به شما عزیزان برای پایان دادن به مشکلتتان است. آرامش حق همه ماست.
سوالات متداول
چرا طلاق در دوران بلوغ فرزندان آسیب‌های زیادی ایجاد می‌کند؟
بحران هویت در زمان بلوغ برای نوجوان اتفاق می‌افتد. خود این مسئله چالش‌ها و شرایط دشوار بسیاری را برای نوجوان ایجاد می‌کند. طلاق پدر و مادر، نوجوان را با تخریب هویت رو به رو می‌کند. نوجوانان در این سن طالب استقلال هستند و در این شرایط ممکن است بخواهد از هر دوی والدین جدا شود و مستقل زندگی کند.
بعد از طلاق بهتر است رابطه والدین با فرزند به طور کامل قطع شود یا ادامه پیدا کند؟
بعد از جدایی به هیچ وجه نباید ارتباط با فرزند قطع شود. حتی اگر از فرزند خودتان دور هستید با تماس های تلفنی مداوم و منظم، علاقه‌تان را به او نشان دهید. پایبندی و رعایت این مسئله برای فرزندان بسیار اهمیت دارد.
آیا باید دلیل طلاق را برای فرزندمان توضیح دهیم؟
در این شرایط کودکان در دنیای خیالی به دنبال دلیلی هستند تا تمام تقصیرات را گردن خود بیاندازند. آن ها به دنبال مجازاتی در قبال این رفتار خود هستند. کودکان احساس می‌کنند آن‌ها باعث جدایی پدر و مادر شده‌اند. به همین دلیل باید برای فرزندان خود توضیح دهید علت این جدایی چیست و کودک هیچ نقشی در این تصمیم‌گیری نداشته است.
از بعد طلاقم فرزندم دچار افت تحصیلی شده است و معلم‌اش از حواس پرتی او شکایت دارد.علت این موضوع چیست؟
به دلیل هیجانات منفی و متعارضی که کودکان در زمان طلاق تجربه می‌کنند این اتفاق رخ می‌دهد و امری شایع است. کودکان در خیلی از مواقع گوشه گیری و انزوا را انتخاب می‌کنند تا قبل از طرد دیگران خودشان به آن روی آورده باشند.
عواقب ازدواج با فرزندان طلاق چیست؟
افرادی که پدر و مادر آن‌ها از هم جدا شده‌اند نسبت به افراد دیگر کمتر از مفهوم خانواده و روابط زن و مرد آگاهی دارند. آن‌ها الگوی مناسبی برای شکل گیری خانواده صمیمی نداشته اند. همچنین شرایط تنش زا و آسیب پذیری را طی کرده‌اند. با این حال خیلی از فرزندان طلاق افراد موفق جامعه هستند و با کمک آموزش شرایط خود را به خوبی پذیرفته‌اند. آن‌ها می‌توانند همسران خوبی هم باشند. ولی به طور کلی قبل از هر انتخاب و ازدواجی باید از مشاوره پیش از ازدواج برای بررسی دقیق‌تر کمک گرفت.
زندگی کردن کودک تنها با یکی از والدین برای سلامت روانی او آسیب زاست؟
قطعا نبود یکی از والدین بر سلامت روانی کودک تاثیر دارد و او دچار کمبودهایی می‌شود. ضرورت دارد بعد از جدایی کودک بتواند با هر دو والد خود ارتباط داشته باشد. کمک گرفتن از مشاوره کودک اسیب‌های ناشی از جدایی را کاهش می‌دهد. اعتیاد، افسردگی، اضطراب بالا، طلاق، پرخاشگری و ترک تحصیل می‌تواند از عوارض طلاق بر روی فرزندان باشد پس مراقبت عاطفی از کودکان امری بسیار مهم محسوب می‌شود.
