یکی از شایع‌ترین مسائلی که در مورد کودکان می‌شنویم بی اختیاری در مدفوع است. اکثر کودکان تا ۴ سالگی اختیار مدفوع و ادرار خود را به دست می آورند. پس اگر کودکی بعد از چهار سالگی به صورت عمدی یا غیر عمدی در لباس خود و یا مکان هایی به غیر از دستشویی، دفع مدفوع کند، نشانه‌ای از یک مشکل در این زمینه است. برای بسیاری از کودکان این اتفاق می‌افتد که در زمان کودکی گاهی اختیار ادرار و مدفوع خود را از دست بدهند، ولی اگر برای مدت طولانی درگیر این مسئله شوند، آن زمان است که می توانیم بگوییم کودک دچار مشکل شده است.
بی اختیاری مدفوع به دو صورت اتفاقی می افتد:
- عمدی
- غیر عمدی
برای هر کدام از این موارد باید در ابتدا علت های بروز این مشکل را شناسایی کنیم .این دلایل هم می تواند جسمی باشد و هم روحی. ما با تشخیص درست از علت های این اختلال می توانیم درمان مناسبی برای آن پیدا کنیم و اوضاع را بهبود ببخشیم. نحوه ی برخورد والدین با این موضوع ، از نکات مهمی است که باید به آن توجه کنیم . به این دلیل که هر رفتار اشتباهی می تواند مشکلات را بزرگ تر و جدی تر بکند.
قبل از هر چیزی بهتر است که در ابتدا به خود واژه ی بی اختیاری مدفوع بپردازیم.
سوالی که واسه خیلی از افراد پیش می‌آید این است که بی اختیاری مدفوع در کودکان چیست؟
در جواب این سوال باید بگویم که زمانی که کودکی بالای ۴ سال در مکان‌ها و زمان‌های نامناسب چه به صورت عمدی و چه به صورت غیر عمدی مدفوع خود را دفع کند به آن بی اختیاری مدفوع می گویند. این موضوع در پسران بیشتر از دختران رایج است. عموما این اتفاق زمانی رخ می دهد که کودک دچار یبوست شده باشد و به خاطر درناک بودن و سختی در عمل دفع، تمامی مدفوع خود را خارج نمی کند و قسمتی از آن را نگه می دارد. در این شرایط قسمتی از مدفوع به صورت شل و آبکی نشت پیدا می کند و کودک دچار بی اختیاری در مدفوع می شود. ولی در بعضی مواقع کودک به علت لجبازی و مقابله با والدین خودش به صورت عمدی مدفوع خود را در جایی به غیر دستشویی دفع می کند.
حالا اصلاً از کجا متوجه شویم که کودکمان مشکلی در دفع دارد یا نه ؟
این مشکل یکسری نشانه هایی دارد که عبارت است از:
- درد در ناحیه شکم
- کاهش اشتها
- مالیدن مقعد به خاطر احساس های ناراحتی که کودکان دارند
- کاهش فعالیت های فیزیکی و گوشه گیری
یکی از سوالات رایج پدر و مادرها از ما این است که عدم کنترل مدفوع در کودکان به چه علتی رخ می دهد؟
در جواب باید بگویم که این امر دلایل بسیار زیاد و متعددی دارد، احتباس مدفوع، مشکلات مربوط به مقعد، خشم کودکان از پدر و مادر ،آموزش غلط برای دستشویی رفتن، ترس از دستشویی رفتن، از عواملی هستند که می توانیم به آن اشاره کنیم.
نگهداشتن مدفوع
اولین و مهمترین نکته ای که می توان به آن اشاره کرد احتباس مدفوع است. به این معنی که کودک مدفوع را نگه می دارد و در آن زمان روده قدرت انقباض خودش را از دست می‌دهد و آب بیشتری از مواد دفعی جذب می‌شود، همین امر سبب می شود مدفوع سفت شود و کودک برای دفع آن دچار مشکل شود.
مشکلات مقعدی
برخی از کودکان دچار مشکلات مقعدی هستند به این صورت که به علت سخت بودن و دردناک بودن عمل دفع، کودک مدفوع خودش را به طور کامل تخلیه نمی کند. این نگه داشته شدن مدفوع آن را سفت می کند و دفع بعدی را سخت تر می کند.
خشم کودک از پدر و مادر
عصبانی بودن و خشم کودک از والدین، خودش یکی دیگر از دلایل بی اختیاری محسوب می شود. در برخی از مواقع بین کودک و والدین کشمش هایی پیش می آید که کودک را وادار می کنند تا به دستشویی برود. در این حین کودک که از این اجبار ناراضی است شروع به لجبازی می کند که این نوع عمدی بی اختیاری نگهداشتن مدفوع است.
ترس از رفتن به توالت
ترس از دستشویی رفتن برخی از بچه ها به دلایل خیلی زیاد و متفاوتی می تواند باشد. این که کودکی از دستشویی می ترسد باعث می شود مدفوع خود را نگه دارد تا کمتر به آن محیط برود. در این زمان بهتر است با صحبت کردن و برطرف کردن دلایل ترس کودکان این مشکل را برطرف کنیم و در صورتی که خودمون نتوانستیم این ترس را در کودک درمان کنیم از مشاور و متخصص کودک کمک بگیریم.
آموزش غلط در زمان یادگیری برای رفتن به دستشویی
دلیل دیگری که می توان به آن اشاره کرد آموزش نادرست برای دستشویی رفتن است. هنگامی که کودک برای اولین بار آموزش دستشویی رفتن را می بیند اگر به اشتباه یاد بگیرد خودش دلیلی می شود برای عدم کنترل مدفوع. برای مثال اگر از روش های سختگیرانه و خشک برای آموزش توالت رفتن استفاده کنید کودک از رفتن به دستشویی متنفر می شود . شما می توانید برای مدتی از استیکر های مورد علاقه ی فرزنتان برای تشویق او و ارتباط گرفتن با محیط، در دستشوییتان استفاده کنید.
حالا اگر کودک ما دچار عدم کنترل در دفع بشود چه پیامد هایی را در بر می دارد؟
این اختلال باعث خجالت و احساس شرم در کودک می‌شود به خاطر اینکه عموماً مورد تمسخر اطرافیان خودش قرار می‌گیرد و به مرور باعث می‌شود از اجتماع و برخورد با دیگران اجتناب کند و گوشه گیر شود . این کودکان اعتماد به نفس خودشان را از دست می دهند.
نکته ی مهمی که باید به آن اشاره کنم این است که رفتار والدین و نحوه ی برخورد آن ها با این موضوع بسیار موثر است و کودکانی که با رفتار صحیح پدر و مادرشان مواجهه شدند بدون هیچ مشکلی این دوره را با موفقیت گذراندند.
راهکار هایی برای بهبود بی اختیاری در مدفوع کودک:
- تشویق کودک در زمانی که مدفوع خودش را به صورت کامل در زمان و مکان مناسب دفع کرد.
- از سرزنش، تحقیر، دعوای لفظی و تنبیه فیزیکی به شدت پرهیز کنید.
- کودک همیشه نیم ساعت بعد از خوردن غذا به دستشویی برود و به مدت ۱۰ دقیقه بنشیند تا روده هایش برای عمل دفع تحریک شود و به این صورت کنترل مدفوعش را داشته باشد.
اما در آخر چند نکته ی مهم:
- معاینه ی جسمی و روانی در نزد پزشک و مشاوره کودک امری مهم به شمار می رود.
- یادگیری روش ها و مهارت های تربیتی توسط خانواده ها
- رفتار والدین به صورت مستقیم روی کودک تاثیر می گذارد پس با یک روش نامناسب و رفتار غلط یک مشکل جدی تری به وجود نیاوریم که این کار پیامد های خودش را دارد.
مطالب پیشنهادی:
ممنونم.
من کودکم را در سن یک سالگی به فرزندی گرفتم اکنون هفت و نیم ساله است. و این مشکل را دارد. باضافه اینکه بیش‌فعال هم هست با روانپزشک و روانشناس هم مطرح کرده ام کمک بدرد بخوری نکرده اند. بخاطر عدم تمرکز در درس براش دارو شروع کردم و الان شش ماه هست داروی آریپرازول و فلوکستین میدم. خیلی نگرانشم. اگه مدرسه ها مجازی نبود با این وضعش نمیدونم تو مدرسه چی به سرش میومد. یعنی کی خوب میشه. من چه کار باید بکنم؟ معمولا برخورد تند باهاش نمیکنم. و سعی میکنم هر دفعه با تذکر مهربانانه یا دست‌کم کمی دلخوری و نصیحت تمومش کنم ولی سرزنش اطرافیان را نمیتوانم تحمل کنم