متاسفانه در جوامع امروزی آمار مشکلات روانشناختی در نوجوان افزایش یافته است و از هر پنج نوجوان یکی از آن‌ها دیگر این موضوع است. اختلالات رفتاری شامل رفتاری مخرب و آزار دهنده به شمار می‌رود که والدین را مجبور می‌کند، فرزند خود را به پیش مشاوره نوجوان ببرند. در صورتی که اختلالات رفتاری در نوجوانان درمان نشود در بزرگسالی مشکلات بزرگ‌تری را برای او به وجود می‌آورد.
عوامل زمینه ساز اختلالات رفتاری
- عوامل بیولوژیکی
- بیماری جسمی
- ناتوانی جسمی
- ضربه مغزی
- عوامل ارثی
- الگوبرداری
- تربیت ناصحیح
- خانواده آشفته
- محیط مدرسه و اجتماع
- طلاق والدین
- اجبار والدین
- نگرش منفی نسبت به آموزش
- اختلالات روانی
- داشتن تجربه تلخ یا شکست
برخی از علائم اختلالات رفتاری
- عدم برقراری ارتباط با معلمان
- عدم برقراری ارتباط صمیمی با همسالان
- بروز رفتارهای غیرعادی در شرایط عادی
- افسردگی نوجوانان و غمگینی مفرط
- تظاهر به بیماری جسمانی
برخی از اختلالات رفتاری عبارت است از:
- اختلال اضطرابی
- اختلال رفتاری بیش فعالی
- اختلال وسواس اجباری
- اختلال خوردن
- اختلال سومصرف مواد
اختلال اضطرابی
اختلالات اضطرابی پیامدهای منفی بسیاری در سازگاری نوجوان با تحصیل، اجتماع و عوامل شخصی می‌گذارد. این اختلال در صورت ادامه دار شدن رشد نوجوان را تحت شعاع قرار می‌دهد و سبب می‌شود در آینده برای تشکیل خانواده و انتخاب شغل مناسب دچار مشکل شود. اختلال پس از سانحه، انواع فوبیا، انواع هراس، وسواس فکری برخی از دلایل بروز اضطراب در فرد به شمار می‌رود.
اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز یا همان ADHD
این اختلال عموما قبل از 7 سالگی خودش را نشان می‌دهد. کم خوابی، پر حرفی، آرام و قرار نداشتن، افت تحصیلی،عدم تمرکز در کلاس و انجام فعالیت‌ها، برخی از علائم ADHD هستند. عواملی مانند ژنتیک، مصرف مواد مخدر توسط مادر در زمان بارداری، اضطراب در دوران بارداری، مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری و.. ممکن است باعث اختلال بیش فعالی در فرد شود. اگر در کودکی این بیماری درمان نشود در نوجوانی مشکلات متعددی برای فرد به وجود می‌آورد و با اختلالات رفتاری خودش را نشان می‌دهد.
اختلال وسواس فکری_ عملی
اختلال وسواس بر خلاف باور عموم تنها به تمیز کاری و چک کردن وسایل ختم نمی‌شود. وسواس فکری شامل افکار مزاحم که مانند یک چرخه ناسالم عمل می‌کنند، فرد را از لحاظ روانی تحت فشار قرار می‌دهد. وسواس عملی نمود بیرونی دارد و با تکرار غیر منطقی یک عمل خودش را نشان می‌دهد هر نوع وسواس از اضطراب ریشه می‌گیرد و دلایل متعددی دارد. اختلال وسواس تنها مختص بزرگسالان نیست و کودکان و نوجوانان را هم گرفتار خودش می‌کند. درصورت مشاهده رفتار وسواسی در فرزندتان فورا از یک متخصص روانشناس کمک بگیرید تا قبل از تشدید بیماری، اقدام به درمان کنید. این اختلال می‌تواند سبب بروز اختلالات رفتاری در نوجوان شود.
اختلال خوردن
بولیمیا و آنورکسیا از شایع‌ترین اختلالات خوردن محسوب می‌شوند. در بولیمیا فرد دچار پرخوری عصبی می‌شود و تا حدی میخورد که توان هضم آن را ندارد، در نهایت او مجبور به استفراغ می‌شود و بعد از خالی شدن معده مجدد به پرخوری ادامه می‌دهد. آنورکسیا در مقابل بولیمیا قرار دارد و فرد از لاغری بیش از اندازه رنج می‌برد. او اشتهایی به غذا ندارد و کاهش وزن زیادی را تجربه می‌کند. طبق مطالعات انجام شده تقریبا 7.2 درصد از نوجوانان 13 تا 17 سال از اختلال خوردن رنج می‌برند. این بیماری در هر دو جنس دیده می‌شود اما از آنجایی که دختران بیشتر به ظاهر خود اهمیت می‌دهند، شایع‌تر است.
اختلال مصرف مواد مخدر
اعتیاد در نوجوانان این روزها زیاد به چشم میخورد. دوستی با افراد ناباب، در دسترس بودن مواد مخدر، تبیلغات تحریک آمیز، تربیت ناصحیح، افسردگی، اضطراب، الگو پذیری، فشار همسالان، کسب استقلال، تایید طلبی، تمایل ژنتیکی، والدین معتاد و .. از عواملی هستند که نوجوان را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می‌دهد. اعتیاد تاثیر مستقیم بر بروز اختلالات رفتاری دارد.
درمان اختلالات رفتاری نوجوانان
والدین باید در اولین قدم بعد از شناسایی هر رفتار غیرمعقولی که سبب آزار خود نوجوان و اطرافیانش می‌شود، او را به پیش مشاوره نوجوان ببرند. مشاور با توجه به تخصصی که دارد در ابتدا تشخیص می‌دهد که نوجوان چرا دچار اختلال شده است. در برخی از مواقع برای ارزیابی دقیق‌تر از آزمون‌های روانشناسی کمک می‌گیرد و با تیکه بر جواب آن‌ها و مصاحبه بالینی، درمان را شروع می‌کند. روان درمانی کمک بزرگی به کنترل اضطراب و اصلاح رفتار نوجوان می‌کند. اما در مواقعی که مشاور تشخیص دهد، نوجوان در کنار روان درمانی به دارو درمانی نیز احتیاج دارد او را به یک روانپزشک ارجاع می‌دهد. در درمان اختلالات رفتاری هرچه زودتر اقدام کنید، نتیجه زودتری را هم دریافت می‌کنید. چراکه در طولانی مدت نوجوان به یک رفتار خو می‌گیرد و اصلاح و تغییر آن سخت‌تر می‌شود.
راه‌های پیشگیری از اختلالات رفتاری در نوجوانان
- ارتباط سالم و صمیمی با فرزند خود برقرار کنید.
- ورزش و پیاده روی را در برنامه او جای دهید.
- مهارت‌های ارتباطی را بیاموزید و به او یاد دهید.
- به نیازهای فرزندتان، مخصوصا نیازهای عاطفی آن توجه کنید.
- پای صحبت فرزندتان بنشینید و از دغدغه‌هایش آگاه شوید.
- قوانین سفت و سخت را بار دیگر از نو بنویسید.
- رفتارهای ناسالم را اصلاح کنید.
- رفتار خوب را ستایش کنید.
- تقویت مثبت را جایگزین تنبیه کنید.
- بیان احساسات را به فرزند خود بیاموزید.
- الگوی خوبی برای او باشید.
- رفتار با نوجوان را یاد به کمک متخصص، کتاب، فیلم‌های آموزشی یاد بگیرید.
- به او کمک کنید برنامه ریزی خوبی داشته باشد.
سخن آخر
نوجوانان به واسطه بلوغ جسمی و جنسی دوره حساسی را می‌گذراند، عوامل محیطی و ژنتیکی آن‌ها را مستعد اختلالات رفتاری می‌کند. نقش والدین و اطرافیان در این دوره مهم و حساس در رشد سالم نوجوان تاثیر مستقیم دارد. اختلالات رفتاری در صورت دوام در نوجوان می‌تواند مشکلات متعدد و بزرگ‌تری را برای فرد ایجاد کند. کمک گرفتن از روانشناس متخصص برای اصلاح رفتار و درمان اختلالات روانشناختی بزرگ‌ترین کمک به نوجوان محسوب می‌شود.
